Chè lam Thạch Xá: Ngọt thơm hương vị xứ Đoài

Xã Thạch Xá (huyện Thạch Thất, Hà Nội) là một miền quê thanh bình của xứ Đoài, với những con người bình dị, mộc mạc.

Bánh chè lam Thạch Xá - một đặc sản ẩm thực dân dã tuy không cầu kỳ như những loại bánh kẹo khác nhưng từ lâu đã có sức hút với người tiêu dùng bởi sự kết hợp hài hòa của các sản vật từ đồng đất quê hương. Bỏng nếp, lạc, vừng, gừng, đường, mạch nha và nước là nguyên liệu chính của món bánh thơm ngon này. Tuy nhiên, bí quyết lại chính ở công thức pha chế được lưu truyền qua nhiều thế hệ làm nghề. Tất cả các nguyên liệu làm chè lam đều là những sản vật của nhà nông, không sử dụng bất cứ chất phụ gia hay chất bảo quản nào nên tuyệt đối đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm.

Khi đã có đầy đủ nguyên liệu sẽ đổ gừng vào nước mật đun cho tới độ chè là được. Đây cũng chính là bí quyết của những gia đình có tuổi nghề lâu năm. Tuy nguyên liệu làm món ăn này thì ở đâu cũng giống nhau nhưng mỗi nơi lại có những công thức bí truyền làm bánh khác nhau và chỉ có chè lam Thạch Xá mới bộc lộ được hết những hương vị thơm ngon độc đáo của nó.

Liều lượng cho bột nếp cũng thể hiện trình độ của người làm bánh. Nếu cho quá ít bột thì bánh sẽ bị dẻo và dính, còn nếu cho nhiều bột thì bánh sẽ nhanh bị cứng, cũng bởi vậy mà công đoạn quan trọng nhất trong quá trình làm chè lam chính là cho bột vào và quấy thật nhanh cho đến khi thấy hỗn hợp đặc, dẻo thì tắt máy trộn, thế là mẻ bánh đã hoàn thành. Đặc biệt, tất cả các công đoạn đều được làm thủ công. Bởi chỉ có làm thủ công thì mới cho ra được những miếng chè lam dẻo thơm, đậm đà hương vị quê hương.

Năm 2004, Thạch Xá được Ủy ban Nhân dân tỉnh Hà Tây công nhận là làng nghề truyền thống. Đây là cột mốc quan trọng để Chè lam Thạch Xá trở thành đặc sản hiếm có không chỉ ở Hà Nội mà lan tỏa tới cả nước. Nghề làm chè lam hiện nay không chỉ là nghề truyền thống mà còn trở thành ngành phát triển của địa phương. Để tạo động lực phát triển làng nghề truyền thống, năm 2014, Ủy ban Nhân dân xã đã thành lập Hội Làng nghề bánh chè lam Thạch Xá với 72 thành viên gia.

Chè lam là món quà quê được người dân làng Thạch sản xuất quanh năm, nhưng có lẽ sôi động nhất là vào dịp các tháng trước và sau Tết Nguyên đán – khoảng thời gian phục vụ cho thị trường Tết và lễ hội. Ngày nay, chè lam không chỉ được bán ở đất Hà thành mà nó còn được xuất đi khắp các tỉnh thành trên cả nước và đã trở thành đặc sản truyền thống nổi tiếng.

Nghề làm bánh chè lam của người dân Thạch Xá được truyền từ đời này sang đời khác và cũng đã trải qua không ít thăng trầm. Vài chục năm trở lại đây, nghề này đã hồi sinh, phát triển mạnh mẽ và có một chỗ đứng trên thị trường./.

Thực hiện: Hải Hà - Hoàng Thuyên.