Mùa màng hối hả qua đi nhường chỗ cho những góc bình yên, giản dị. Sau mùa gặt, từ bờ ruộng, hàng rào, sân nhà tràn ngập rơm vàng quyện hương lúa mới thơm nồng. Với người dân quê, rơm vô cùng quen thuộc với đời sống hằng ngày. Rơm ấp ủ ổ trứng tròn của chị mái mơ; cho trâu bò ấm bụng những ngày đông giá rét; rơm buộc mớ rau xanh cho mẹ đi chợ đường xa. Và khi chưa có chăn ấm, đệm êm, bàn ghế cầu kỳ, rơm là nguyên liệu tạo nên những sản phẩm thủ công giản dị mà hữu dụng như đệm rơm, thảm rơm…

Cuộc sống hiện đại đầy đủ và tiện nghi hơn nên hình ảnh chiếc nệm rơm quây quanh bếp lửa nhà sàn không còn phổ biến như trước. Thế nhưng, ở không ít bản làng vẫn có những người phụ nữ Tày gìn giữ cách làm nệm rơm truyền thống của dân tộc mình, coi đó như một nét văn hóa đẹp truyền dạy lại cho con cháu đời sau. 

Để làm được chiếc ghế rơm phải mất khá nhiều thời gian, công đoạn tỉ mỉ 

Chị Mạc Thị Khon, xóm Khuổi Ky, xã Đàm Thủy (Trùng Khánh) chia sẻ, hồi xưa, hầu như trong nhà nào cũng có nệm rơm để dùng. Cứ mỗi khi mùa gặt kết thúc, trời bắt đầu trở lạnh, bà con trong làng lại rủ nhau bện nệm rơm, vừa làm vừa chuyện trò rôm rả. Bọn trẻ giờ lớn lên đi học rồi đi làm, bận rộn với công nghệ, ít nhiều không còn quan tâm đến nghề cũ nữa, nhưng tôi vẫn muốn dạy con cháu lưu giữ nghề truyền thống của tổ tiên truyền lại. Dù khá cầu kỳ, tỉ mẩn qua nhiều công đoạn, như: phơi tích trữ rơm, tuốt rơm, bện rơm, song mỗi sản phẩm làm ra đó là nét riêng trong đời sống văn hóa dân tộc. Đặc biệt, khi du lịch cộng đồng phát triển, tôi và các hộ gia đình trong làng làm homestay, thì bản sắc văn hóa và đồ thủ công của đồng bào mình được quan tâm khôi phục, bảo tồn và gìn giữ.

Để có chiếc nệm rơm đẹp, ngoài tay nghề, kỹ thuật đan bện khéo léo của từng người thì điều quan trọng nữa là phải lựa chọn được sợi rơm khô, dài đều, không mốc, có độ dai, bóng. Những sợi rơm được tết lại với nhau thật chặt theo kiểu vặn thừng, sau đó cuộn tròn và chốt lại bằng ghim gỗ hoặc tre. Nệm rơm có hình trụ tròn, kích cỡ ghế to, nhỏ, cao, thấp tùy theo nhu cầu mỗi gia đình. Thông dụng nhất là loại nệm rơm cao khoảng 10cm, đường kính rộng 25cm thường dùng để ngồi ăn cơm với mâm trúc. Ngoài ra, còn có loại nệm rơm đường kính 1m, độ cao 15cm, người làm thuần thục cũng phải mất ít nhất vài ngày mới hoàn thiện.

Ghế rơm của người Tày 

Cũng chính sự độc đáo bởi sản phẩm được làm hoàn toàn bằng chất liệu rơm tự nhiên, nên không ít khách du lịch đã tìm mua những chiếc nệm rơm đem về dùng hoặc làm quà tặng người thân, bạn bè... Chị Đoàn Thị Minh Phương, phường Ngọc Xuân (Thành phố) cùng gia đình khám phá làng đá Khuổi Ky cho biết: "Tôi rất thích thú khi đến tham quan đúng dịp gia chủ đang đan bện những chiếc nệm rơm, vừa được tìm hiểu đặc trưng văn hóa của đồng bào Tày, vừa có sản phẩm mang về trang trí không gian nhà mình. Những đồ thủ công làm từ rơm rất phù hợp xu hướng sống xanh, thân thiện với môi trường. Hy vọng bà con sẽ biết khai thác, tận dụng để góp phần quảng bá, phát triển du lịch địa phương".

Trải nghiệm ngồi nệm rơm, lắng nghe điệu Then, đàn tính và thưởng thức những sản vật đậm chất núi rừng chắc hẳn sẽ khiến hành trình khám phá non nước Cao Bằng trở nên thú vị, hấp dẫn hơn bao giờ hết.

Theo Báo Cao Bằng