Hòn Hải còn được gọi là Hòn Khám nằm ngay trên đường cơ sở xác định lãnh hải Việt Nam, có tên gọi trên bản đồ quốc tế là Poulo Sapate, nằm cách đảo Phú Quý, tỉnh Bình Thuận khoảng 65 km. 

Đảo mang hình dạng có độc đáo như một chiếc hài với chiều dài khoảng 130 m, bề ngang chỗ rộng nhất khoảng 60 m, điểm cao nhất là 113 m tính từ mặt biển.

Nếu có dịp ngắm nhìn Hòn Hải từ giữa biển khơi, bạn sẽ bị bị cuốn hút, mê hoặc ngay từ ánh nhìn đầu tiên và ngỡ ngàng, sững sờ trước vẻ đẹp độc đáo, kỳ lạ của hòn đảo này. 

Mang trên mình một vẻ đẹp khác biệt, Hòn Hải hiện ra với hình tượng khác nhau tùy theo góc nhìn, lúc như chiếc hài giữa biển, lúc là một khối đá tròn, lúc lại thành chú cá voi.

Những ai đã một lần đặt chân lên đảo hẳn sẽ choáng ngợp với khung cảnh kỳ ảo nơi đây. Trải qua bao năm tháng lịch sử bị sóng biển và gió bào mòn đá, đã tạo nên những đường gờ uốn lượn nhấp nhô quanh đảo như một nét cọ mềm mại của người họa sĩ. 

Dạo một vòng quanh đảo, bạn hẳn sẽ ngất ngây, rạo rực những nỗi niềm khó tả như vừa được chinh phục được một kỳ quan thiên nhiên của biển cả. Hướng tầm mắt ra xa, bạn sẽ được ngắm nhìn trời biển xanh thẳm, bao la điểm xuyết thêm vài tảng mây bồng bềnh trôi lững lờ, cùng những ngọn sóng tung bọt trắng xóa.

Nhận thấy đây là nơi có vị trí trọng yếu về quốc phòng cũng như rất nguy hiểm cho tàu bè qua lại, Bộ Quốc phòng đã xây dựng hải đăng Hòn Hải trên đảo cùng với hệ thống các công trình liên quan.

Một trong những công trình độc đáo nhất tại đây là đường hầm xuyên lòng núi đá dài 170m từ miệng hầm đến mặt đảo, gồm 240 bậc thang được đổ bê tông kiên cố nối lên chân ngọn hải đăng.

Bài: Nguyễn Dũng. Ảnh Phương Lai