Hạ Long đang bị hủy hoại bởi…vẻ đẹp của chính nó

Theo số liệu thống kê mới công bố của Ủy ban Quốc gia UNESCO Việt Nam, Vịnh Hạ Long đứng đầu trong 8 di sản thế giới của UNESCO ở Việt Nam về đón khách du lịch (tiếp theo là quần thể danh thắng Tràng An, cố đô Huế, Vườn quốc gia Phong Nha- Kẻ Bàng, phố cổ Hội An, di tích Mỹ Sơn, Hoàng thành Thăng Long-Hà Nội, Thành Nhà Hồ). Năm 2018, tổng lượng khách du lịch đến Vịnh Hạ Long khoảng 4,1 triệu người (trong đó có 2,82 triệu khách quốc tế). 

Với danh thắng Hạ Long từng 2 lần được UNESCO công nhận là di sản thế giới, lượng khách quốc tế đổ về Hạ Long để chiêm ngưỡng kỳ quan thiên nhiên này không ngừng gia tăng, kéo theo đó là sự phát triển chóng mặt của những loại hình dịch vụ du lịch mà người ta ưu ái ví von bằng mỹ từ “ngoạn mục”. Xung quanh di sản thiên nhiên thế giới Hạ Long, người ta nhìn thấy ngày càng nhiều những con tàu du lịch sang trọng, hoàng tráng cập bến, những nhà hàng, khách sạn đua nhau mọc lên, cái sau cao hơn cái trước…

Du thuyền đẳng cấp 5 sao_ "đặc sản" của Vịnh Hạ Long

Thế nhưng, như một hệ quả tất yếu, người ta cũng thấy một Vịnh Hạ Long với môi trường ô nhiễm nghiêm trọng, rác thải ùn ứ trong lòng vịnh. Gần đây nhất, tháng 6/2018, chương trình "Hành động vì Hạ Long xanh: Hướng tới Du lịch không rác" chỉ trong vòng một tiếng đồng hồ đã thu gom được số lượng rác thải lên tới hơn 740 kg ở hai bãi biển Cọc Chèo và Áng Dù. Trong đó, tới 70% là phao xốp dạt vào bờ, còn lại là dây thừng, lưới đánh bắt cá, vỏ nhựa, túi nilon...

Bên cạnh đó, vịnh Hạ Long còn đang bị “bức tử” bởi tình trạng khai thác tràn lan, thậm chí là đến tận diệt nguồn lợi thủy hai sản. Khi ngư dân đánh bắt theo hình thức hủy diệt số lượng cá con lên tới 140 tấn/năm để bán cho các cơ sở kinh doanh du lịch, hẳn họ đã không suy nghĩ đến hệ quả của hành động đó có thể đặt Hạ Long trước tình trạng biển chết, nghĩa là mất đi hệ sinh thái dưới biển?

Không chỉ hệ sinh thái lâm nguy, Vịnh Hạ Long, nơi tập trung hàng nghìn đảo đá lớn nhỏ, ẩn sâu trong lòng là những hang động huyền ảo, kỳ vĩ, nơi được mệnh danh là “kỳ quan đất dựng giữa trời cao” còn đang đối mặt sự thay đổi hiện trạng do “sự biến đổi của nhũ đá dưới tác động của hệ thống chiếu sáng nhân tạo trong các hang động”.

Nhiều hang động tự nhiên được lắp đặt thêm hệ thống đèn chiếu sáng phục vụ du lịch

Lượng khách không ngừng gia tăng, cơ sở hạ tầng quá tải, thiếu đồng bộ trong việc khai thác du lịch và bảo tồn di sản, Vịnh Hạ Long đứng trước nguy cơ bị hủy hoại bởi vẻ đẹp của chính nó và khiến nhiều người lo lắng đặt câu hỏi: “Người ta sẽ làm gì với Vịnh Hạ Long”?

Du lịch phải thực sự là ngành công nghiệp không khói

“Làm thế nào để xử lý hài hòa giữa bảo tồn và phát triển” là câu hỏi xuyên suốt được đặt ra tại hội thảo tổng kết năm 2018 của Ủy ban Quốc gia UNESCO Việt Nam vừa diễn ra tại Hà Nội. Giáo sư Nguyễn Hoàng Trí, Chủ tịch Ủy ban Quốc gia Con người và Sinh quyển Việt Nam (MAB) nhấn mạnh tầm quan trọng của việc loại bỏ thực trạng “tăng trưởng trước, dọn dẹp sau” như một số quốc gia có tài nguyên đang trên đà phát triển “nóng”, điển hình như Việt Nam. Ông Nguyễn Hoàng Trí không đồng tình với quan điểm rằng, du lịch là ngành công nghiệp không khói. Theo ông, du lịch là ngành không nghiệp có “khói”, thậm chí còn là “khói độc”, nếu như con người không tính đến các phương án ở cấp vĩ mô để giữ gìn môi trường, bảo tồn di sản. 

Giáo sư Nguyễn Hoàng Trí, Chủ tịch Ủy ban Quốc gia Con người và Sinh quyển Việt Nam (MAB)

Giáo sư Nguyễn Hoàng Trí nhấn mạnh, dù có diện tích lớn gấp ba lần Venice (414,6km2), và chưa phải chịu sức ép quá tải du khách như thành phố du lịch nổi tiếng của Italia (30 triệu khách/năm), nhưng nếu không có sự “thay đổi” từ bây giờ, thì những gì đã xảy ra ở Venice rất có thể sẽ lặp lại ở Vịnh Hạ Long.

Trưởng đại diện Văn phòng UNESCO tại Hà Nội Michael Croft cho rằng không phải ngẫu nhiên mà UNESCO và Bộ VHTTDL chọn Hạ Long là địa điểm tổ chức Hội thảo quốc tế di sản thế giới và phát triển bền vững. Điều đó cho thấy UNESCO nhận thấy những thách thức đang đặt ra đối với Vịnh Hạ Long, đồng thời quan tâm đến việc phối hợp với tỉnh Quảng Ninh bàn thảo các giải pháp nâng cao chất lượng du lịch, tiến tới một khung hành động trong tương lai, nhằm đảm bảo rằng Hạ Long có thể được bảo tồn và phát triển theo cách bền vững, tránh lặp lại bài học đã xảy ra ở Venice.

Trưởng đại diện Văn phòng UNESCO tại Hà Nội Michael Croft

Để bảo tồn di sản thế giới Vịnh Hạ Long, không thể trông chờ học hỏi từ một Venice vẫn còn đang loay hoay với bài toán quá tải du lịch và hủy hoại di tích, nhưng chúng ta có thể nhìn sang các quốc gia có nền quản trị tốt, điển hình như Singapore. Phải chăng điều quan trọng hàng đầu làm nên thành công của ngành du lịch không khói của Singapore, một quốc gia nghèo cả về tài nguyên và di sản mà lại thu hút 18 triệu du khách mỗi năm chính là một nền quản trị tiên tiến, biết kết hợp hài hòa giữa bảo tồn và phát triển tự nhiên?

Để Vịnh Hạ Long trở thành hình mẫu du lịch như điều Singapore đã làm được thì e rằng khó, nhưng để tránh trở thành Venice thứ 2 hẳn không phải là mục tiêu vượt ngoài tầm với.  

Anh Vũ/Vietnam Journey