Văn hóa

Ép khảu - Vật dụng thiết yếu trong các gia đình người Thái Tây Bắc

15:20 - 18/08/2019
Đến với các bản làng người Thái ở Tây Bắc sẽ thấy bà con sử dụng nhiều vật dụng thủ công đặc trưng, trong đó có ép khảu (đồ đựng xôi) - một vật dụng không thể thiếu trong mỗi gia đình nơi đây.

Có lẽ do cuộc sống gắn liền với thiên nhiên, núi rừng, mà từ bao đời nay, người Thái Tây Bắc đã biết tạo ra các vật dụng thủ công bằng tre nứa rất độc đáo, mang nét đặc trưng của dân tộc. 

Hầu hết các chàng trai người Thái, ngay từ nhỏ đã học đan lát, để tạo ra các vật dụng thủ công thiết yếu cho sinh hoạt hàng ngày, trong đó có ép khảu (đồ đựng xôi). Để đan được một cái ép khảu bền, đẹp, ưng ý cũng không hề đơn giản, đòi hỏi người đó phải khéo tay, kỳ công trong từng công đoạn từ chọn tre nứa, cách chẻ, vót, kỹ thuật đan cho đến lúc thành phẩm.

Ông Tòng Văn Hịa, một già làng giỏi nghề đan lát ở Bản Mòng, xã Hua La, thành phố Sơn La, tỉnh Sơn La cho biết, theo phong tục tập quán của người Thái không có ép khảu không được. Làm ép khảu không phải là dễ. Phải vào rừng tìm cây tre, nứa, cây giang, tìm cây tre không bị sâu, mọt, gióng dài, thẳng mang về chẻ sao cho lạt đan thật đều nhau, mềm, mỏng, mịn để dễ đan, không bị gãy. Nếu lạt chẻ sợi to, thô thì khó đan, ép không được đẹp. Thân 1 cái ép khảu được gập đôi lại thành 2 lớp, có hình hoa văn đẹp mắt.  Phần đáy ép đan riêng, có một thanh tre nhỏ uốn tròn buộc chặt làm chân ép. Một người đan thành thạo, nếu làm không nghỉ tay thì hết một ngày rưỡi đến 2 ngày mới hoàn chỉnh một cặp ép khảu đẹp.

 Nhà  đông người thường thường sẽ đan ép to, dùng nhiều cặp ép hơn; nhà ít người sẽ dùng ép nhỏ và số lượng tuỳ theo nhu cầu thực tế của gia đình. Mỗi cặp ép khảu có 2 ép rời, một ép to, một ép nhỏ, có thể mở ra, úp vào một cách dễ dàng. Ép được dùng đựng xôi, đựng cơm trong bữa ăn hàng ngày, những lúc bà con đi nương rẫy, hay những dịp có cỗ bàn, cưới xin, ma chay. Ép khảu đựng xôi giữ được nhiệt lâu, xôi không bị hấp hơi, không bị ướt, đảm bảo độ dẻo thơm của xôi nếp, nhất là nếp tan, nếp nương.

Ép khảu bây giờ không chỉ có trong mỗi gia đình người Thái, mà còn được dùng thường xuyên tại các nhà hàng ẩm thực dân tộc. Bởi hầu hết, các món ăn dân tộc như gà nướng, cá nướng, thịt hun khói, rau rừng, măng luộc… khi ăn với nắm xôi nếp đựng trong ép khảu thì rất ngon. 

Chị Tòng Thị Vinh, Chủ nhà hàng các món ăn dân tộc ở Bản Mòng, xã Hua La, thành phố Sơn La, tỉnh Sơn La cho biết, Ép khảu không chỉ là vật dụng được sử dụng trong gia đình, mà những người làm nhà hàng kinh doanh dịch vụ ăn uống các món ăn dân tộc cũng không thể thiếu được ép khảu. Vì cơm xôi cho vào ép nó mềm, dẻo, giữ được vị thơm của xôi nếp, vừa đẹp nữa, đúng với bản sắc dân tộc. Khách hàng khi ăn cũng thấy ngon miệng hơn, nhiều người còn mua về làm quà biếu anh em, người thân nữa.

Ép khảu còn được giới thiệu, trưng bày trong Bảo tàng dân tộc, bày bán trên thị trường, các hội chợ, chợ phiên vùng cao. Theo chị Hoàng Thị Tiên, chủ cửa hàng bán các sản phẩm mây tre đan tại Tổ 3, phường Quyết Thắng, thành phố Sơn La, tỉnh Sơn La, hàng ngày vẫn có khách đến mua ép khảu, đặc biệt là các nhà hàng để làm đám cưới, tiệc cỗ các loại. Có gia đình mua về sử dụng để đựng xôi, nhưng cũng có người thì mua về để làm quà tặng bạn bè, có người thì mua về để sưu tập, nghiên cứu, trưng bài, giới thiệu sản phẩm dân tộc Thái. Giá bán bình quân của ép khảu từ 30-150 ngàn đồng tuỳ theo loại và mẫu mã sản phẩm khác nhau”.

Xã hội ngày một đổi thay, đồ gia dụng phục vụ gia đình ngày một phong phú đa dạng về mẫu mã, chủng loại được bày bán trên thị trường, nhưng trong mỗi gia đình của người Thái Tây Bắc nói chung vẫn gìn giữ, duy trì việc sử dụng cái ninh (đồng hoặc nhôm), chõ gỗ xôi cơm, và đặc biệt là không thể thiếu ép khảu đựng xôi như một nét văn hoá đặc trưng của dân tộc mình./.

Tòng Đức Anh/VOV Tây Bắc

Tỉnh thành Sơn La

Sơn La
Sơn La nổi tiếng với thị trấn Mộc Châu, nơi đoàn quân "Tây Tiến" từng đi qua.

Điểm đến Sơn La Xem thêm

Mộc Châu
Mộc Châu có những đồi chè xanh, những cao nguyên tràn đầy nhựa sống, được ví như Đà Lạt của Tây Bắc.
Tà Xùa
Cách Hà Nội khoảng hơn 200 km, Tà Xùa trở thành điểm đến của các bạn trẻ yêu thích những khung hình đẹp như mơ.
Đỉnh Pha Luông
Pha Luông, “nóc nhà của Mộc Châu” là nơi mây trắng thường xuyên ôm đỉnh núi.
Di tích nhà tù Sơn La
Nhà tù Sơn La do thực dân Pháp xây dựng năm 1908 để giam cầm các chiến sĩ cộng sản yêu nước.
Ngọc Chiến
Nằm ở độ cao hơn 1800m so với mực nước biển nên Ngọc Chiến có khí hậu quanh năm mát mẻ.
Mường La
Mường La là nơi hội tụ của hơn 20 công trình thủy điện lớn nhỏ trên các dòng suối Chiến, Nậm Mu.
Nhà máy thủy điện Sơn La
Nhà máy thủy điện Sơn La là công trình thủy điện lớn nhất Đông Nam Á trên dòng sông Đà.
Nà Ka
Có thể nói Nà Ka là một trong những thung lũng mận đẹp nhất của Mộc Châu.
Hang Thẩm Tét Toòng
Thẩm Tét Toòng là một hang đá ăn sâu vào thân núi, bên trong thang đá lung linh thạch nhũ.

Ẩm thực Sơn La Xem thêm

Độc đáo vùng đất nông sản bên dòng Đà Giang
Hơn 200 mặt hàng nông sản đặc trưng và sản phẩm chủ lực của huyện Mường La (Sơn La) vừa được trưng bày, giới thiệu, kết nối tiêu...
Nhót - Món ăn chua khoái khẩu của người Thái Sơn La
Nhót là loại cây ăn quả được trồng nhiều ở vùng cao Tây Bắc nói chung và tỉnh Sơn La nói riêng. Cây nhót mọc um tùm, nhiều lá,...
Trứng kiến - Món ăn dân dã của đồng bào Thái
Hàng năm, tầm tháng 3 Âm lịch (tức tháng 4 Dương lịch) trở đi, khi mặt trời đỏ rực, bà con người Thái bắt đầu vào mùa làm nương...
Lên Sơn La khám phá món ăn đặc sản từ hoa ban
Hoa ban không chỉ mang vẻ đẹp tinh khiết, tượng trưng cho núi rừng hoang sơ mà qua bàn tay chế biến khéo léo của người Thái ở Sơn...
Nộm gà tía tô - Món ngon trong mâm cơm ngày Tết của người Dao Tiền
Mùa xuân, khi những bông hoa đào hoa mận bung nở khắp các bản làng là lúc các mẹ, các chị người Dao Tiền ở Sơn La lại tất bật...
Thơm ngon thịt lợn muối chua ngày Tết của đồng bào Dao Sơn La
Trong mâm cơm ngày Tết của đồng bào Dao Tiền ở Sơn La, thịt lợn muối chua là món ăn không thể thiếu và được bà con chuẩn bị từ...
Độc đáo ẩm thực Sơn La
Xôi ngũ sắc; canh vón vén đuôi bò; tau pho; “tôm bay” Phù Yên; chẩm chéo... là những món ăn độc đáo của ẩm thực Sơn...
Hương vị thơm ngọt nức tiếng của món bê chao Mộc Châu
Từ vùng đất Mộc Châu này, món bê chao nức tiếng đã lan tỏa khắp Việt Nam làm thành món ăn phổ biến, mới nghe tên đã cảm nhận được...
Nộm hoa ban, món ngon giản dị của người Thái Sơn La
Hoa ban là một trong những đặc trưng của núi rừng Tây Bắc, gắn bó mật thiết với đời sống của đồng bào dân tộc, đặc biệt là người...

Trải nghiệm Sơn La Xem thêm

Nét đẹp say lòng du khách nơi cửa ngõ Sơn La
Những bản làng ẩn hiện trong làn sương, thác nước, nương chè uốn mình bên sườn núi, phiên chợ vùng cao rộn rã tiếng cười... bức...
Hoa ban Sơn La khoe sắc thu hút du khách
Đúng hẹn những ngày tháng 3, từng cánh hoa ban e ấp hôm nào đã bung nở, khoe sắc giữa núi rừng, làm say lòng người con quê hương...
Độc đáo phong tục đón Tết của đồng bào Mông ở Mộc Châu
Từ ngày 26/11 Âm lịch, người Mông ở Mộc Châu, Sơn La đã bắt đầu nghỉ làm nương rẫy để mua sắm chuẩn bị cho Tết truyền...
Ngỡ ngàng vẻ đẹp những tuyến đường Sơn La khi hoa ban đua nở
Dọc theo các tuyến đường đến thành phố Sơn La, du khách không khó để bắt gặp những rặng hoa ban đang đua nở khoe vẻ đẹp giản dị...
Pu Nhi Farm - Điểm đến du lịch hoang sơ, đầy hấp dẫn trên cung đường Tây Bắc
Thời gian qua, huyện vùng cao Bắc Yên, tỉnh Sơn La đã tập trung thu hút đầu tư vào lĩnh vực du lịch, trong đó đẩy mạnh công tác...
Sắc màu thổ cẩm ở phiên chợ Pà Cò
Trên cung đường đến với Mộc Châu (Sơn La), du khách đừng quên ghé qua phiên chợ Pà Cò họp duy nhất 1 lần trong tuần vào ngày chủ...
Đông đảo du khách đến Mộc Châu sau khi nới lỏng giãn cách xã hội
Sau những ngày nghỉ dài do dịch Covid-19, đông đảo du khách đã lựa chọn Khu du lịch quốc gia Mộc Châu là điểm đến trải nghiệm,...
Hoa chuông vàng khoe sắc nơi phố núi Sơn La
Mỗi dịp tháng 3, thành phố Sơn La (tỉnh Sơn La) lại được tô điểm sắc màu rực rỡ của sắc hoa chuông vàng.
Du khách nườm nượp check-in rừng cao su mùa lá rụng
Những ngày gần đây, nhiều du khách thập phương đổ về rừng cao su, thuộc bản Un (xã Mường Bon, huyện Mai Sơn, tỉnh Sơn La) chụp...

Cẩm nang du lịch Sơn La Xem thêm

8 con đèo miền Bắc hút hồn dân du lịch bụi
Những con đèo miền Bắc gây ấn tượng bằng những khúc tay áo liên tục cùng cảnh quan hùng vỹ.
Sắc trắng tinh khôi gọi xuân về trên cao nguyên Mộc Châu
Những ngày này, cao nguyên Mộc Châu, tỉnh Sơn La đang khoác lên mình sắc trắng tinh khôi của những triền hoa mận. Một khung cảnh...
Kinh nghiệm du lịch Mộc Châu dịp 30/4 - 1/5
Tháng 4, tháng 5 là khoảng thời gian hoàn hảo để du lịch Mộc Châu. Du khách sẽ thấy cao nguyên phủ một màu xanh bất tận cùng...
Địa điểm du lịch Tết Nguyên đán 2020
Tết vốn là dịp để mọi người quây quần bên nhau, sum họp gia đình. Nhưng với nhiều gia đình bây giờ Tết là để vui chơi, để du...
Chia sẻ hành trình 2 ngày 1 đêm tại Mộc Châu
Mộc Châu vốn không phải là một địa điểm xa lạ đối với những ai thích đi du lịch. Hãy khám phá hành trình 2 ngày 1 đêm tại đây...
Bắt tay phát triển du lịch cộng đồng
Với tài nguyên thiên nhiên phong phú và nền văn hóa giàu bản sắc, du lịch homestay được xác định là một trong những thế mạnh của...
Du lịch Mộc Châu: điểm đến "gây thương nhớ" ngày Tết
Nếu bạn muốn ngắm nhìn bức tranh thiên nhiên toàn cảnh Mộc Châu lúc hoàn thiện nhất thì hãy đi du lịch Mộc Châu vào những ngày...
Khám phá 3 đồi chè trái tim đẹp nhất Mộc Châu
Nhắc đến cao nguyên Mộc Châu, người ta nghĩ ngay đến những đồi chè xanh mướt, bạt ngàn.
4 điểm ngắm hoa cải nở trắng trời tại Mộc Châu
Tháng 11, Mộc Châu chào đón bước chân người đến với những đồng cải bạt ngàn trắng muốt.