Văn hóa

Phong vị Tết Hà Nội cũ

17:37 - 26/01/2020
Phong vị như một làn gió nhẹ mang hương, mang vị, mang màu sắc, âm thanh ngày Tết đặc trưng với từng vùng miền quê hương, biến đổi theo từng thời kỳ.

Phong vị, theo Từ điển Hán Nôm, là để: “chỉ sự thích thú và cái ý nghĩa cao đẹp của một sự việc, hoặc trong một cuộc sống”. Ý kiến cá nhân tôi, một người Hà Nội cũ vốn cũng chịu khó quan sát và chịu đọc, thì giải thích thế có lẽ là chưa đủ. “Phong” với tôi là phong cách, “vị” với tôi là hương vị. Vậy “phong vị ngày Tết” có nghĩa là phong cách cùng hương vị của ngày Tết, gọi nôm na là “không khí Tết”.

phong vi tet ha noi cu hinh 1

Tết mà ta đang nói đến, là Tết Nguyên đán, Tết cổ truyền của dân tộc. Trong bài viết này, tôi muốn bàn về phong vị Tết của Hà Nội một thời.

Nhà tôi, sau giỗ ông nội nhằm đúng rằm tháng Một là coi như cái Tết đã cận kề. Mưa phùn gió bấc buốt thấu xương tiết Đại hàn, tiết khí cuối cùng của năm cũ vừa đi qua, đã thấy le lói đốm đỏ đốm hồng nhánh đào hoa tỉa cành bán rong trên phố. Thứ đào tỉa bán theo bó này chỉ dành để cắm trên lọ nhỏ ban thờ. Đây là những nụ cười báo xuân sớm nhất, nở bừng trong gió rét.

phong vi tet ha noi cu hinh 2Chợ hoa Tết xưa ở Hà Nội. Ảnh: Corbis

Thời gian với bọn trẻ con mong Tết trôi chậm dềnh dàng, nhưng đến nhanh xồng xộc đối với người lớn lắm lo toan. “Bát gạo tháng Giêng, đồng tiền tháng Chạp”, các cụ đã bảo như thế! Đồng tiền tháng Chạp nó đi khỏi túi nhà nghèo nhanh vùn vụt. Biết bao nhiêu việc phải tiêu, còn mấy món nợ chưa trả. Ai cũng muốn khép lại một năm làm ăn sao cho chu đáo với bạn hàng, cho gia đình vui vẻ dù thu nhập vẫn đang tùng tiệm. Nghe tiếng pháo lẻ đì đẹt lác đác, nhiều kẻ làm công tha hương, kiếm ăn độ nhật trên hè phố bỗng giật mình, thảng thốt thở dài.

Bất chấp tất thảy, thời gian như vó ngựa phi chẳng thể bước dừng. Loáng cái đã đến rằm tháng Chạp. Dù giàu nghèo, cái Tết vẫn đang đến với từng nhà. Công nhân nhà đèn đã bắt đầu chăng các dây bóng điện đủ màu lên những cây bàng trụi, cây xà cừ trên phố Hàng Lược, Hàng Mã, Hàng Khoai, vốn là khu chợ hoa đất cũ kinh thành.


phong vi tet ha noi cu hinh 3Người dân đi mua hoa. Ảnh: Michel Blanchard

Các barie xếp ngăn quây lại khu phố trên, tạo thành một chợ hoa đủ loại. Phố Hàng Lược bán đào; phố Hàng Khoai bán thược dược, violet, lay ơn; phố Hàng Mã bán hoa giấy, đèn lồng; phố Hàng Rươi bày ra bán đồ đồng, đồ thờ cũ. Thêm mấy hàng đồ sành sứ, tiểu cảnh, non bộ đóng tại giữa ngã năm Cống Chéo. Dạo qua luân phiên các phố ấy, là những hàng bán bóng bay cùng bọn trẻ con hớn hở vì sắp đến kỳ nghỉ học.

Tất cả những thay đổi phố phường đang diễn ra ấy, kể cả những lo toan thầm lặng kia nữa, đều đã phấp phỏng phong vị ngày Tết. Hăm ba tháng Chạp Tết ông Công ông Táo, đã có nhà mang thùng tôn kẽm ra cọ rửa. Chiếc thùng vốn đựng những thứ tạp nham, mỗi năm chỉ sử dụng một lần cho việc luộc bánh chưng. Đây là công việc của cánh đàn ông. Nhà nọ mách nhà kia dưới gian cầu xe lửa Hàng Cót, củi gộc thương nghiệp, thứ chất đốt truyền thống để luộc bánh chưng đã về. Chuyến xe điện nối thêm toa đông đặc những người, lừ đừ chạy dọc bức tường rêu Văn Miếu dưới làn mưa bụi, nơi có các ông đồ tiên phong đạo cốt lừng danh như Cung Khắc Lược, múa bút tặng chữ Tâm chữ Phúc, mong thiên hạ yên ấm thái bình.

phong vi tet ha noi cu hinh 4

Các gian hàng chợ Đồng Xuân cũng trang trí thêm những dây đèn nhấp nháy, bắt đầu bán hàng Tết. Túi hàng Tết định lượng, bao gồm gói chè Hồng Đào, gói thuốc lá Thủ đô bao bạc, túi mì chính nửa lạng mắt tinh mới thấy, đôi gói kẹo mềm Hải Châu, hai hộp mứt Tết mỏng bìa nhãn vẽ hoa đào, túi hạt tiêu đen nho nhỏ, phong pháo Trúc Bạch, chai rượu cam hoặc chanh pha màu, lại thêm một, hai miếng bóng bì hình thù đa dạng, luôn có xu hướng chọc thủng chiếc túi ni lông bao ngoài, làm ẩm xìu các thứ hàng bên trong.

Những màu sắc, hình thức tiêu chuẩn công cộng ấy cũng cần thiết, song thực ra, phong vị Tết đậm đặc nhất sẽ đến với từng phố nhỏ, riêng đến trong mỗi gia đình, nơi có những thiếu nữ tuổi ô mai rủ nhau đi mua táo, khế, cà chua, mận, gừng… về tỉ mẩn xăm từng mũi kim, ngâm nước vôi chưng mứt đường, khoe tài nữ công gia chánh. Các bà các chị mang mâm đồng, ghế con ra máy nước đầu ngõ ngồi rửa lá dong. Đôi bàn tay lên cước đỏ hồng, tê tái trong đợt gió bấc cuối năm rát mặt. Cụ già trên ban công nhà cũ, chậm rãi tỉa lại một dáng cành cây thế, vẻ ưu tư thương người con trai đi lính trận chưa về. Trong không gian đằm thắm mưa phùn, đã nghe đâu đây đậm đà mùi khói pháo, hương ngát thơm nồi nước mùi già phiên tắm gội tất niên sớm của nhà ai.

phong vi tet ha noi cu hinh 5Không khí đón Tết ở phố Hà Nội những năm 80. Ảnh: David Alan Harvey

Dường như cái gì đầy đủ quá cũng làm người ta lười biếng và mất đi xúc cảm, mà xúc cảm Tết chính là phong vị ngày Tết. Có những người luống tuổi xa lâu mới trở về thành phố, dạo quanh chợ hoa mà chẳng mua gì. Ấy là người ta muốn cái phong vị quê hương cùng làn mưa bụi mịt mờ trên phố cũ thấm đẫm vào hồn. Chiếc chăn chưa đủ ấm sẽ gọi thêm niềm trăn trở đêm sâu. Giọt mưa lạnh lọt trong cổ áo sẽ nhắc nhở một thời gian khó. Tết có cả ngậm ngùi quá khứ lẫn hy vọng tương lai mới là Tết thật. Tết ê hề hiện sinh trên bàn ăn trước mặt đâu có đáng kể gì với một con người lão thành kinh lịch, lại trót giàu tâm sự thế thái nhân tình.

Bữa cơm trưa ngày hăm chín, ngày gói bánh chưng với tôi là ngon nhất. Mọi người tấp nập xách đủ các xâu thịt cơ quan tăng gia được về, bởi thịt tiêu chuẩn tem phiếu chẳng được bao nhiêu. Bà tôi lựa riêng ra các phần để gói bánh, để xào gói giò thủ, để nấu măng nấu bóng… Còn lại các mẩu thịt vụn đem kho vội với mắm tiêu, các phần lòng tiết được chia nấu nồi canh hành răm. Bữa cơm gia đình sum họp ăn vội để dọn nhà, nhưng đậm đặc không khí Tết.

Tết bây giờ mọi sự đều mua sắm sẵn, Tết khép kín trong từng nhà, từng căn hộ. Tết giàu hơn vật chất nhưng phong vị Tết đã nhạt dần đi. Có người lại ví Tết nhanh như kẻ cướp, đến chớp nhoáng bất ngờ. Em gái công nhân may ở tận Bình Dương chủ bắt tăng ca, vé tàu mua chẳng kịp, đành bơ vơ ăn Tết nơi xa. Phải chăng đó cũng là một phần phong vị Tết thời kinh tế thị trường?

phong vi tet ha noi cu hinh 6Hai vợ chồng gói giò trong Tết xưa. Ảnh: Corbis

Bản thân phong vị Tết mang tính phi vật chất. Nó bổng như một làn gió nhẹ mang hương, mang vị, mang màu sắc, âm thanh ngày Tết, nó đặc trưng với từng vùng miền quê hương yêu dấu, biến đổi theo từng thời kỳ. Thế cho nên nếu có nói phong vị ngày Tết chính là nỗi nhớ nhà trong lòng những kẻ đi xa cũng chẳng có gì là lạc ý.

Bâng khuâng chiều ba mươi. Cờ quạt bay rờm rợp nhưng phố xá hắt hiu thưa thớt. Hà Nội thân quen ngày thường giờ như một thành phố lạ đang chết lâm sàng. Người ta ở cả trong nhà lo đón ông bà cùng bữa cơm tất niên. Vết hương trầm mỏng manh thơm làn khói trên ban cao, như tiền nhân đã kịp về phù hộ độ trì cho con cháu.

phong vi tet ha noi cu hinh 7

Chiều ba mươi, có người lính cũ ra ngồi trên bờ đê một mình ngắm sông Hồng chảy trong làn mưa bụi. Thương bạn mình nằm lại mùa khô rừng khộp, mơ giấc mơ khát cháy một dòng sông. Tiếng cười vô tư một đôi trẻ lướt xe qua màn mưa dày, để lại vết thắm hoa đào loang trên phố ướt.

Về với mùa xuân thôi anh lính, khi đã chiêm nghiệm thấy ngoài phong vị Tết của mùa xuân chung, luôn có phong vị Tết riêng, riêng đến từng mỗi con người./.

Nhà văn Trung Sỹ/VOV.VN

Tỉnh thành Hà Nội

TP. Hà Nội
Sự đa dạng của Hà Nội là nguồn cảm hứng vô tận cho nhiều nghệ sỹ.

Điểm đến Hà Nội Xem thêm

Hồ Hoàn Kiếm
Hồ Gươm, trái tim của thủ đô văn hiến, là điểm đến không thể bỏ qua nếu bạn đến Hà Nội.
Cầu Long Biên
Cầu Long Biên là một trong những “chứng tích lịch sử”, một biểu tượng gắn liền với thủ đô Hà Nội.
Hồ Tây
Hồ Tây là lá phổi xanh, viên ngọc quý, món quà thiên nhiên ban tặng cho thủ đô Hà Nội.
Hoàng thành Thăng Long
Điểm đến yêu thích của những người đam mê lịch sử và khảo cổ khi tới Hà Nội.
Văn Miếu
Văn Miếu – Quốc Tử Giám cổ kính rêu phong là di tích lịch sử nổi tiếng của Hà Nội.
Khu di tích Cổ Loa
Thành Cổ Loa thu hút du khách bằng những câu chuyện văn hoá lịch sử đậm chất huyền thoại và cổ tích.
Hấp dẫn trekking rừng Ba Vì
Trekking xuyên Vườn Quốc gia Ba Vì, cung đường thú vị và đầy thách thức ngay cả với các phượt thủ.
Vãn cảnh Chùa Thầy
Chùa Thầy còn gọi là chùa Cả, tên chữ là "Thiên Phúc Tự" thuộc xã Sài Sơn, huyện Quốc Oai, tỉnh Hà Tây (cũ), nay là Hà Nội. Núi...
Lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh
Lăng Chủ tịch và Quảng trường Ba Đình là nơi diễn ra nhiều hoạt động kỷ niệm và sự kiện chính trị văn hóa quan trọng của cả...

Ẩm thực Hà Nội Xem thêm

Quán phở mặn nhất Hà Nội, giá 'chát' 80.000 đồng/bát vẫn nườm nượp khách
Quán phở nằm ở Gầm Cầu của bà Hà 40 năm qua vẫn được xem là mặn nhất Hà Nội, chưa kể, giá cũng cao. Vậy nhưng, quán cứ mở là...
Đến Hà Nội, nhớ làm no bụng với đa dạng các món bún
Thủ đô Hà Nội nổi tiếng là thiên đường ẩm thực với nhiều món ăn ngon, độc, lạ, trong số đó không thể không kể đến các món bún....
Hàng quán Hà Nội 'ngày trở lại', bạn chọn món gì đầu tiên?
Sau hơn 80 ngày thực hiện giãn cách xã hội để phòng chống dịch Covid-19, từ hôm nay 14/10, người dân Hà Nội cuối cùng cũng được...
Kem Tràng Tiền - một nét văn hóa Hà Nội
Kem Tràng Tiền là một thương hiệu rất riêng của Hà Nội. Hơn nửa thế kỷ qua, cửa hàng kem ấy là điểm đến quen thuộc của người dân...
Mộc mạc xôi cốm Kiều Mộc
Hà Nội không chỉ nổi tiếng với đặc sản cốm làng Vòng hay cốm Mễ Trì, mà còn được biết đến với các món ngon dân dã chế biến từ cốm...
Bánh tẻ Phú Nghi - Thức quà dân dã từ thành cổ Sơn Tây
Bánh tẻ Phú Nhi không chỉ là món quà dân dã, giản dị, mang hương vị của trời, của đất, của tình người mà còn là nét văn hóa đặc...
Dù hạ hay đông, vẫn ‘thầm thương trộm nhớ’ bát ốc luộc vỉa hè Hà Nội
Ăn ốc luộc dịp mát giời hay nóng bức, vẫn cứ là không thể hợp hơn!
Quà mùa hè Hà Nội
Mùa hạ nắng về từ sớm, chói chang, gay gắt kèm theo những luồng hơi nóng hầm hập. Giữa cái nóng oi bức thì Hà Nội vẫn luôn có...
Mãi thương một món... riêu này
Hà Nội đã chính thức bước vào mùa hè với những đợt nắng nóng như đổ lửa. Thời tiết nóng nực khó chịu khiến nhiều người bỗng thèm...

Trải nghiệm Hà Nội Xem thêm

Thăm nơi Chủ tịch Hồ Chí Minh sống và làm việc trong 15 năm
Dịp này, đông đảo nhân dân từ khắp mọi miền Tổ quốc đã đến thăm Khu di tích Chủ tịch Hồ Chí Minh tại Phủ Chủ tịch (Hà Nội) để tỏ...
Rực rỡ sắc đỏ hoa phượng trên các con phố Hà Nội
Những ngày tháng 5, hoa phượng bắt đầu thắp lửa trên từng góc phố, con đường của Hà Nội tạo cho Thủ đô thêm sắc màu rực rỡ. Hoa...
Chiêm ngưỡng cây hoa bún cổ thụ được coi là 'báu vật' giữa lòng Hà Nội
Những ngày cuối tháng 4 một cây hoa bún có tuổi đời hàng trăm năm ở Nam Từ Liêm, Hà Nội đã bung nở vàng rực. Các cụ cao niên...
Khám phá thú vị về làng gốm Bát Tràng
Nhiều đổi thay trong cách làm du lịch của làng gốm sứ Bát Tràng (huyện Gia Lâm, Hà Nội) đang thu hút du khách quay trở lại. Đến...
Đẹp ngỡ ngàng đường hoa phong linh nở vàng rực rỡ ở Hà Nội
Một địa điểm rất ít người biết đến nhưng có con đường trồng hoa gạo và hoa phong linh đang độ nở sung mãn, tạo nên cảnh quan...
5 quán cà phê lãng mạn ngoài trời cho dịp lễ 8/3 tại Hà Nội
Những quán cà phê ngoài trời có không gian lãng mạn trên cao dành riêng cho hai người sẽ là gợi ý tuyệt vời cho một cuộc hẹn hò...
Mãn nhãn với vườn hoa bách nhật tại Hà Nội
Cánh đồng hoa bách nhật tím lịm như trời Âu ở Thạch Cầu (Long Biên) đang thu hút rất nhiều bạn trẻ tới vui chơi, chụp...
Vàng óng màu dã quỳ chớm đông để check-in và vui chơi
Cứ đến cuối thu, đầu đông, Ba Vì lại ngập trong sắc vàng của hoa dã quỳ. Đây cũng là dịp mà nhiều bạn trẻ đổ về vườn Quốc gia Ba...
Cúc họa mi dịu dàng xuống phố Hà Nội đầu đông
Thời điểm này, trong cái tiết trời se lạnh của Thủ đô Hà Nội, những chiếc xe chở hoa cúc họa mi trắng muốt, tinh khôi len lỏi...

Cẩm nang du lịch Hà Nội Xem thêm

10 làng quê Việt Nam đẹp cổ kính và nên thơ
Trải dài khắp mảnh đất hình chữ S, từ miền Bắc, miền Trung đến miền Nam, là những làng quê nổi bật với vẻ đẹp cổ kính và nên...
Ngay gần Hà Nội, những địa điểm du lịch nào đẹp nhất dịp 8/3
Mùng 8/3 năm nay rơi vào dịp cuối tuần nên rất nhiều người muốn tìm cho mình một địa điểm nghỉ dưỡng gần Hà Nội.
Top những điểm “sống ảo” mùa đông Hà Nội
(VOVTV) - Hà Nội có rất nhiều góc “sống ảo” dành cho những tín đồ đam mê du lịch. Ngày cuối tuần thảnh thơi, hãy cùng Truyền hình...
3 địa điểm du lịch dịp 8/3 gần Hà Nội
Ngày 8/3 năm nay rơi vào thứ 6, vì vậy, nếu muốn du lịch ngắn ngày hoặc trong ngày, có những địa điểm rất gần Hà Nội mà bạn không...
8 địa điểm đi chơi Valentine lãng mạn nhất tại Hà Nội
Những địa điểm hẹn hò sẽ khiến các cặp đôi có những kỷ niệm đẹp, lãng mạn nhất trong ngày Valentine 2020.
Những điểm vui chơi hấp dẫn tại Hà Nội vào dịp Tết 2020
Hà Nội nổi tiếng với những công trình kiến trúc, những địa danh lịch sử ngàn năm văn hiến. Khi đến Hà Nội vào dịp Tết Nguyên Đán...
Địa điểm du lịch Tết Nguyên đán 2020
Tết vốn là dịp để mọi người quây quần bên nhau, sum họp gia đình. Nhưng với nhiều gia đình bây giờ Tết là để vui chơi, để du...
Gợi ý loạt địa điểm check-in sang chảnh giữa lòng thủ đô dịp Tết 2020
Đến hẹn lại lên, cứ mỗi dịp tết đến xuân về, người ta lại nô nức đến các địa điểm chụp ảnh Tết đẹp để "sắm" cho mình những bộ ảnh...
Những địa điểm lý tưởng cho giới trẻ mùa Giáng sinh 2019
Giáng sinh (Noel) là dịp lễ được nhiều người mong đợi trong năm. Bạn đã sẵn sàng khoác lên mình bộ đồ ấm áp và rực rỡ để dạo chơi...

Khách sạn Hà Nội Xem thêm

Không phải Dubai, Việt Nam mới là nơi có 1 khách sạn mạ vàng nhiều nhất thế giới
Khách sạn Hà Nội Golden Lake nằm bên cạnh hồ Giảng Võ, quận Ba Đình, thành phố Hà Nội được coi là khách sạn mạ vàng nhiều nhất...
Những khách sạn tổng thống Donald Trump từng ở khi công du châu Á
Trong lần đầu tiên đến Việt Nam, Tổng thống Mỹ Donald Trump sẽ nghỉ tại khách sạn Sofitel Legend Metropole Hanoi.
Khách sạn JW Marriott liệu có lập kỷ lục 2 lần phục vụ 2 đời Tổng thống Mỹ?
Chiều 19/2, một nhóm mật vụ của Mỹ đến Việt Nam tiền trạm tại khách sạn Marriott, nơi có thể là điểm trú chân của Tổng thống...
Nghỉ dưỡng 5* giữa núi rừng đại ngàn Ba Vì
Trải nghiệm dịch vụ nghỉ dưỡng đẳng cấp thế giới ngay giữa núi rừng tại Melia Ba Vì Mountain Retreat.
Khách sạn Little Hanoi Deluxe Hotel
Dù nhỏ bé, khách sạn luôn hấp dẫn du khách với không gian yên tĩnh, khoáng đạt trong lòng phố Cổ.
Sofitel Legend Metropole Hanoi: Đẳng cấp trường tồn
Khách sạn đẳng cấp thế giới nổi tiếng với bề dày lịch sử và nét lãng mạn cổ điển Pháp.
Khách sạn Lotte Hanoi
Tọa lạc tại một trong những tòa nhà cao nhất Hà Nội, Lotte Hotel Hanoi ghi điểm nhờ view đẹp nhìn ra toàn thành phố, mang tới cho...
Khách sạn Hanoi Antique Legend Hotel
Khách sạn Hanoi Antique Legend là địa chỉ lưu trú thuận tiện, thoải mái đối với du khách muốn trải nghiệm cuộc sống gần khu phố...
Khách sạn Hanoi La Selva Hotel
Không gian đẹp, phòng ốc sạch, phục vụ tinh tế, Hanoi La Selva hotel là một trong những lựa chọn không thể gây thất vọng đối với...

Nhà hàng Hà Nội Xem thêm

Quán Trà Việt trong ngôi nhà cổ giữa lòng Thủ đô
Tính chất của quán cùng không gian hoài cổ, thoáng đãng đem tới cho khách những giây phút thư thái, bình an.
Những quán cà phê mở xuyên Tết ở Hà Nội
Nếu không muốn ở nhà, bạn có thể cùng bạn bè tụ tập hàn huyên ở các quán cà phê khắp Hà Nội mở xuyên Tết.
Địa chỉ cuối tuần: Quán chả cá đông khách ở Hà Nội
Chả cá được chiên trên chảo dầu, dùng mỡ cá làm chín, thêm chút rau thơm, hành lá, ăn kèm bún và mắm tôm.
Địa chỉ cuối tuần: 3 nhà hàng đồ Âu ấm cúng đêm Noel
Đêm Giáng sinh, thưởng thức các món Âu, nhâm nhi ly rượu vang bên bạn bè hay người yêu là gợi ý tuyệt vời.
Địa chỉ cuối tuần: 3 nhà hàng Thái ngon ở Hà Nội
Hà Nội vào đông là lúc thích hợp để thưởng thức nồi lẩu Thái chua cay nghi ngút khói cùng các món ăn xứ sở chùa Vàng.
 CNN ấn tượng nhà hàng bao cấp độc đáo Hà Nội
CNN đã có một bài viết về nhà hàng số 37 Nam Tràng, Trúc Bạch, Hà Nội.
Hà Nội – Thủ đô của những quán cà phê biệt thự hoài cổ
Đã từ lâu, hình ảnh nền gạch men hoa cổ điển của những ngôi nhà hay biệt thự cổ tại Hà Nội đã chỉ còn lại trong miền ký ức. Quán...
"Ơ kìa Hà Nội" - Điểm hẹn cho những người yêu Hà Nội xưa
Nằm sâu trong một con ngõ ở phố Hoàng Hoa Thám, có một không gian rất yên tĩnh, ấm áp và nhẹ nhàng, thích hợp để ghé lại sau...
Nhà hàng thịt nướng trưng bày đồ lưu niệm của nhóm BTS ở Hà Nội
Các fan của nhóm nhạc đình đám Hàn Quốc có thể vừa thưởng thức thịt nướng và mua đồ lưu niệm in hình thần tượng.