Bánh gai đôi Chiêm Hóa – Thức quà của người Tày

Chiêm Hóa là một trong những vùng có diện tích trồng lá gai lớn của tỉnh Tuyên Quang. Nhiều gia đình ở đây có mảnh vườn nhỏ trồng lá gai, sẵn nguồn nguyên liệu phục vụ cho việc tạo ra những chiếc bánh gai. Nhiều năm qua, bánh gai Chiêm Hóa đã trở thành thức quà khá nổi tiếng, cũng nhờ chiếc bánh này, nhiều gia đình người Tày có cuộc sống ấm no, khá giả hơn.  

Khi vườn lá gai đang vào độ bánh tẻ, những chiếc lá đủ to. Người dân sẽ hái những chiếc lá mà họ đã chăm sóc suốt thời gian dài. Đây là một trong những nguyên liệu quan trọng để làm bánh gai. Lá sau khi thu hái được phơi vài nắng cho đến khi khô giòn để tiếp tục quy trình mới.

Lá để gói bánh gai là lá chuối rừng. Bởi đó là những chiếc lá có bản to, lại tạo ra mùi thơm đặc trưng của núi rừng cho mỗi chiếc bánh gai mà những chiếc lá chuối bình thường không làm được. Lá chuối mang về sẽ được rửa sạch, luộc kỹ rồi phơi khô.

Mỗi vùng miền sẽ có một cách xử lý lá gai khác nhau vì thế cũng tạo ra hương vị, độ đen bóng không giống nhau của chiếc bánh gai. Ở Chiêm Hóa, lá gai được ninh nhừ. Thường buổi sáng là thời điểm bà con nổi lửa để ninh lá gai. Được ninh liên tục trong khoảng 4,5 tiếng đồng hồ, rồi lá gai được tiếp tục ủ qua đêm cho đến khi thành màu đen, sánh lai. Lá gai ninh càng nhừ, bánh sẽ càng ngon. Sau khi lá gai ninh xong, sẽ được rửa sạch, vắt khô, xay nhỏ rồi tiếp tục cho lên lửa canh kỹ với đường trong khoảng 2 tiếng đồng hồ.  

Gạo để làm bánh gai phải là loại gạo ngon, dẻo, thơm. Gạo được đãi sạch, ngâm nước lạnh qua đêm, rồi để ráo nước và xay thành bột. Mỗi công đoạn đều đòi hỏi sự cầu kỳ, tỉ mỉ và vất vả. Nhưng với người Tày nơi đây, đó đều là những tâm huyết họ muốn gửi vào từng nguyên liệu để tạo ra chiếc bánh thơm ngon, mang hương vị đặc trưng riêng của miền quê.

Cách gói bánh gai của người dân Chiêm Hóa khá đặc biệt, họ gói bánh gai cặp. Hai bánh được gói trong cùng một chiếc lá chuối. Lý do rất đơn giản vì lá chuối rừng to, đủ để gói được hai bánh. Từ thời cha ông họ đã gói vậy, cho đến nay, họ vẫn giữ gìn nét truyền thống đó. Bánh gai cặp này là chiếc bánh độc đáo chỉ có ở vùng đất Chiêm Hóa./.

Thực hiện: Huyền Trang - Hoàng Thuyên