Thái Nguyên không chỉ nổi tiếng với trà, nơi đây còn được biết đến với rất nhiều món ăn dân giã mang hương vị đặc trưng như xôi, cơm lam, măng nứa, rau bò khai… đặc biệt là món nham trám làm từ quả trám đen. Tuy nhiên, để được thưởng thức món nham trám ngon và đúng vị nhất phải đến Hà Châu, Phú Bình – một huyện giáp ranh với tỉnh Bắc Giang. 

Bởi Hà Châu là mảnh đất được thiên nhiên ưu đãi với điều kiện thổ nhưỡng và khí hậu thích hợp để cây trám đen phát triển và cho ra những trái trám có vị béo, bùi khác hẳn với những nơi khác. Trám là loại cây cổ thụ, thường ra hoa tháng 2 và được thu hoạch tầm tháng 7, 8 âm lịch. Chính vì lẽ đó món nham trám đã thấm sâu vào tâm hồn mỗi người và sẽ là một trong những món ăn phổ biến nhất vào mùa thu. Món ăn dân giã này đã trở thành nét văn hóa ẩm thực không thể thiếu của người Thái Nguyên.

Có thể nói hầu hết các hộ gia đình gốc ở Thái Nguyên nói chung và ở Hà Châu nói riêng đều biết làm nham trám, bí quyết để làm món ngon này được mỗi gia đình truyền từ đời này sang đời khác. Ngày nay, để phục vụ nhu cầu thưởng thức đặc sản của địa phương với du khách thì các nhà hàng ở Thái Nguyên và Hà Châu đều có món nham trám trong thực đơn phục vụ thực khách.

Nham trám được chế biến khá cầu kỳ với nguyên liệu chính là quả trám đen. Để có món ăn ngon chuẩn vị, người đầu bếp phải rất kỳ công sơ chế thực phẩm, gia vị như: ỏm trám đen, làm ruốc cá, sơ chế củ chuối tiêu non, vừng, lạc, thịt ba chỉ nướng than hoa, khế chua, lá gừng, lá nhội, lá đinh lăng, cùi dừa, tương, dấm thanh… Các nguyên liệu này sẽ được thái thật nhỏ, sau đó trộn với nhau theo tỷ lệ nhất định để có món nham trám thành phẩm. 

Thường mỗi gia đình sẽ có bí quyết riêng để tạo nên hương vị đặc trưng cho món ăn này. Tuy nhiên, món nham trám thường được làm từ 14 loại thực phẩm, gia vị dân dã, trong đó, trám đen ỏm vừa chín tách hạt thái nhỏ, cá cháy bắt từ sông Cầu (hoặc cá mè trắng) rửa sạch lọc thịt, bỏ da, dùng giấy bản thấm kĩ; Nếu làm nham cá sống thì thịt cá thái chỉ. Nếu làm nham cá nướng thì cá mang nướng bằng than hoa (nướng 3 lửa, phơi 2 sương)… Nham trám có vị béo, bùi đặc trưng của trám đen, sự hòa quện thơm ngon của thịt, cá nướng cùng với vị rau thơm. Nham trám có thể ăn kèm với lá nhội, bánh đa, bánh tráng... đều rất ngon.

Trong tiết trời se lạnh của mùa thu, nhâm nhi, thưởng thức nham trám để cảm nhận vị bùi bùi ngầy ngậy của món ăn và lắng nghe những âm thanh của cuộc sống để tâm hồn trở nên thư thái và bình yên. Với những người con xa quê, món nham trám là ký ức, là cả một bầu trời tuổi thơ về nét văn hóa ẩm thực quê nhà.

Nếu du khách có dịp đến Thái Nguyên, về với mảnh đất Hà Châu vào mùa thu hãy thưởng thức Nham trám - món ăn độc đáo mang đậm phong vị quê hương xứ Trà.

Theo Tạp chí Du lịch