Nằm bên bờ sông Ka Long, dòng sông nối liền hai nước Việt Nam - Trung Quốc, đền Xã Tắc, phường Ka Long, thành phố Móng Cái, tỉnh Quảng Ninh từ lâu đã được xem như là một “cột mốc” văn hóa khẳng định chủ quyền lãnh thổ quốc gia, ghi dấu lịch sử nơi ông cha ta thời trấn yên bờ cõi và khẳng định nét đặc trưng trong sinh hoạt văn hóa, tín ngưỡng dân gian của người Việt nơi địa đầu biên cương Tổ quốc.
Đền Xã Tắc, phường Ka Long, TP Móng Cái được UBND tỉnh Quảng Ninh xếp hạng di tích lịch sử văn hóa cấp tỉnh vào năm 2005. Đền Xã Tắc thờ thần thành hoàng Châu Móng Cái xưa là Xã Tắc đại vương. Trước kia ngôi đền ở sát mép sông Thác Mang, trong một lần bão lớn vào khoảng đầu thế kỷ 20, ngôi đền cũ bị sạt lở, người dân trong vùng đã chuyển ngôi đền vào khu Soáy Nguồn như ngày nay.
Tượng Xã Tắc Đại vương
Trải qua nhiều lần trùng tu, ngôi đền Xã Tắc bề thế bây giờ được xây dựng trên nền đền cũ bằng sự phát tâm công đức của đông đảo nhân dân, tăng ni, phật tử trên khắp mọi miền đất nước. Tế Xã Tắc là đại lễ cổ truyền, có từ thời Đinh, truyền qua Lê, Lý tới nhà Nguyễn và ngày nay. Theo các cứ liệu lịch sử, đàn Xã Tắc của tỉnh Hải Ninh xưa được đặt tại Móng Cái vào khoảng thời gian trước hoặc sau Minh Mạng năm thứ 13 (1832).
Với giá lịch sử khẳng định độc lập chủ quyền dân tộc, khẳng định những nét đặc trưng riêng trong sinh hoạt văn hóa tín ngưỡng của nhân dân Việt Nam và như một cột mốc văn hóa nơi biên ải, đền Xã Tắc đã trở thành một điểm đến tâm linh đối với nhân dân và du khách thập phương khi đặt chân tới vùng đất địa đầu Đông Bắc Tổ quốc. Đàn Xã Tắc là nơi tổ chức lễ tế thần Xã (đất) và thần Tắc (lúa), đây là 2 vị thần tiêu biểu cho 5 thổ thần và ngũ cốc thần theo tư duy của cư dân nông nghiệp.
Lễ tế Xã Tắc bao gồm: Lễ Cấp thủy (lấy nước) tại Khu vực ngã ba Soáy nguồn - Sông Ka Long; Lễ Mộc dục tại đền Xã Tắc; Lễ Nghinh Thần (Rước thần Xã - thần Tắc du hương); Lễ tế đàn Xã Tắc trong đó có nghi thức nghênh thần, tế tại đàn và nghi lễ tống thần. Bên cạnh phần lễ, là các trò chơi dân gian như cờ người, thi chọi chim, chọi gà...
Đông đảo người dân đến tham gia khai mạc Lễ hội đền Xã Tắc
Việc tổ chức Lễ tế Xã Tắc, sẽ góp phần phục hồi môi trường diễn xướng để các hình thức diễn xướng dân gian truyền thống được bảo tồn và phát huy giá trị trong cuộc sống đương đại, góp phần bảo tồn và phát huy di sản văn hóa đền Xã Tắc - một “cột mốc” vững bền khẳng định chủ quyền lãnh thổ quốc gia và khẳng định nét đặc trưng trong sinh hoạt văn hóa tín ngưỡng của nhân dân các dân tộc thành phố Móng Cái, nơi địa đầu Tổ quốc.
Đáp ứng được mong mỏi của các tầng lớp nhân dân trên địa bàn và từng bước xây dựng một sản phẩm văn hóa - du lịch mới của thành phố Móng Cái, góp phần thực hiện hiệu quả Đề án phát triển sản phẩm du lịch của thành phố, xây dựng Thành phố là khu du lịch quốc gia.
Vũ Khuyên - Chí Phương/ Vietnam Journey
