Theo truyền thuyết, đền Kỳ Cùng ( phường Vĩnh Trại) thờ quan Tuần Tranh thuộc nhà Trần được cử lên Lạng Sơn để yên dân, dẹp giặc phương bắc. Trong thời gian chỉ huy đánh giặc không may bị thua, lại bị vu oan phạm tội, để giữ gìn thanh danh nên ông đã nhảy xuống sông Kỳ Cùng tự vẫn. 

Sau này, Tả đô đốc Hán quận công Thân Công Tài được nhà Lê (thế kỷ XVII) cử lên Lạng Sơn minh oan cho ông Tuần Tranh. Sau khi ông mất, nhân dân lập đền Tả Phủ (phường Hoàng Văn Thụ) để thờ cúng. 

Cảm kích trước công ơn của Tả đô đốc Hán Quận công Thân Công Tài, ngày 22 tháng giêng hàng năm vào giờ Ngọ nhân dân địa phương mở hội rước bát hương quan Tuần Tranh từ đền Kỳ Cùng lên đền Tà Phủ để tạ ơn. Ngày 27 tháng giêng là ngày kết thúc lễ hội Kì Cùng. Đúng giờ chính Ngọ (12 giờ trưa), nhân dân lại làm lễ tiễn biệt rước kiệu ông Tuần Tranh từ đền Tả Phủ trở lại đền Kỳ Cùng. 

Lễ hội đền Kỳ Cùng - Tả Phủ là lễ hội lớn và đông vui nhất tại Lạng Sơn trong ngày đầu năm. Trong suốt ngày hội, dọc các tuyến phố từ đền Kỳ Cùng đến đền Tả Phủ, các gia đình hàng xóm cùng nhau thành lập Hội liên gia, làm cỗ chung, sửa soạn lễ vật rước lên đền thánh.

Tiến Dũng - Minh Quân/ Vietnam Journey