Tin tức

Ở vùng đất nghề mẹ truyền con gái nối

10:40 - 14/07/2019
Ở Ninh Thuận - vùng đất đầy nắng và gió ấy có rất nhiều điều thú vị. Và một trong những điều đó là những câu chuyện về nghề mẹ truyền con gái nối…

Nghệ gốm của người Chăm là nghệ mẹ truyền con gái nối 

Xưa học từ mẹ mình, nay lại truyền cho con gái

Vừa nói chuyện với tôi, nghệ nhân Đàng Thị Lực ở làng gốm Bàu Trúc huyện Ninh Phước, tỉnh Ninh Thuận vừa thoăn thoắt nhào nặn cục đất cho nhuyễn rồi khéo léo tạo hình cho chiếc bình hoa. Đôi bàn tay gầy đen của bà vê nhịp nhàng, thoăn thoắt biến khối đất thành hình tròn, rồi ấn đầu ngón tay cái vào miệng bình. Đặt bình lên chiếc ghế, bà dùng mảnh vải thấm nước, xoay người thành vòng tròn để chà láng sản phẩm.

Trong chốc lát, cục đất vô tri đã biến thành lọ hoa xinh xắn, độc bản, không hề giống bất kỳ chiếc lọ nào đã được làm trước đó. Tại sao lại nói là độc bản, bởi với cách làm gốm của người Chăm thì ít sản phẩm nào giống sản phẩm nào, cho dù cùng ra lò từ một đôi bàn tay người thợ.

Nghệ nhân Đàng Thị Lực cho biết, nghề gốm của làng Bàu Trúc có từ rất lâu đời do vợ chồng ông Pôklông Chanh khởi xướng. Đất lấy về được phơi khô 2-3 ngày, trước khi sử dụng phải ngâm trong nước một đêm rồi đem nhồi với cát theo tỉ lệ 1-1. Khi cát và đất hòa vào nhau, nghệ nhân phải dùng chân nhào, sau đó tiếp tục dùng tay nhào thêm lần nữa. Đất đạt yêu cầu cũng là lúc nghệ nhân thực hiện tác phẩm. Sản phẩm gốm hoàn tất được đem phơi 4-5 giờ, sau đó nghệ nhân phải dùng vòng tre cạo lại, tiếp tục chà bóng rồi đem phơi khô lần hai.

Mỗi sản phẩm gốm Bàu Trúc là một tác phẩm nghệ thuật bởi tất cả các công đoạn đều dùng tay, ngay cả khi nung gốm. Nung gốm phải chọn ngày nắng, củi được chất bên dưới, sản phẩm gốm đặt ở trên theo nguyên tắc lớn dưới, nhỏ trên. Cuối cùng, phủ một lớp rơm cho kín để khi cháy, tro rơm không làm bốc hơi nóng giúp sản phẩm có màu đẹp tự nhiên. Thời gian nung gốm 5-6 giờ. Khi gốm chín, cứ để nguyên trên lò nếu là sản phẩm thô. Riêng với sản phẩm mỹ nghệ, lúc lửa tắt cần cho ngay gốm vào nước vỏ đều để có màu đỏ đẹp.

Lúc ban đầu, sản phẩm gốm Bàu Trúc ra đời chỉ phục vụ cuộc sống hàng ngày với những vật dụng thân quen như nồi, chum, vại... Nhưng đến nay khi sản phẩm gốm Bàu Trúc đã được nhiều người tin dùng và nơi đây trở thành làng gốm cổ nhất Đông Nam Á thu hút du khách gần xa, thì những nghệ nhân của làng còn nắm bắt nhu cầu thị trường, mạnh dạn chuyển từ làm gốm gia dụng sang mỹ nghệ. như bình đại, thác nước, tháp, bình hoa...

Nghệ nhân Đàng Thị Lực 

Bản thân nghệ nhân Đàng Thị Lực từ năm 2000 cũng đã chuyển sang làm gốm mỹ nghệ. Cách đây vài năm, bà đã hoàn thành 2 chiếc bình đại (mỗi chiếc có chiều cao 2 m, nặng 220 kg) được Trung tâm Sách kỷ lục Việt Nam xác lập kỷ lục là bình gốm Chăm lớn nhất Việt Nam. Tại phiên đấu giá diễn ra ở Công viên Văn hóa Đầm Sen - TP HCM, 2 chiếc bình đã được mua với giá 300 triệu đồng. Bà được phong nghệ nhân năm 2005.

Nhưng dù thay đổi thế nào đi chăng nữa thì ở làng gốm Bàu Trúc cũng có một điều không thay đổi. Đó là nghề làm gốm chỉ được truyền cho con gái hay nói cách khác, nghề làm gốm là nghề mẹ truyền con nối.

“Tôi sinh ra và lớn lên tại làng gốm Bàu Trúc. Từ nhỏ sáng nào tôi cũng thấy mẹ mình và rất nhiều phụ nữ trong làng quẩy gánh chất đầy chum, vại, nồi, khuôn bánh căn… đem ra chợ bán. Như những phụ nữ Chăm khác, tôi học nghề từ năm 10 tuổi, đến nay đã 65 năm tuổi đời, như vậy là có hơn năm chục năm gắn bó với những khối đất làm gốm” - bà Đàng Thị Lực cho biết.

Cũng theo bà Lực, xưa bà học làm gốm từ mẹ mình, thì nay bà lại truyền cho con gái. “Tôi có 3 cô con gái, cô lớn nhất sinh năm 1975 và cũng chỉ có nó là theo nghề của tôi. Con gái làng Chăm bây giờ ít thích học nghề truyền thống mà thích đi làm công ty vì nhàn, lương cao hơn. Con gái tôi theo nghề gốm và có lò gốm, bán sản phẩm ở nhà. Nó cũng có hai cháu nội gái, nhưng không biết là bọn trẻ có còn chịu học nghề hay không” – nghệ nhân Đàng Thị Lực tâm sự.

Giới thanh niên trong làng còn rất ít người mặn mà theo nghề

Câu chuyện của nghệ nhân Đàng Thị Lực cũng là câu chuyện của bà Đàng Thị Phan – cũng là một nghệ nhân nổi tiếng của làng gốm Bàu Trúc. Suốt 50 năm qua, nghệ nhân Đàng Thị Phan theo đuổi cái nghề mà người làng vẫn nói vui là “nặn bằng tay, xoay bằng mông” này.

Bà kể, từ năm 18 tuổi bà đã học nghề gốm từ cụ cố nội. Đời bà nội, rồi đến mẹ bà đều gắn bó với gốm Bàu Trúc. Điều đặc biệt ở làng gốm được xem là cổ nhất Đông Nam Á này đó chính là những sản phẩm hầu hết do phụ nữ làm, bởi nghề được truyền theo kiểu mẫu hệ của người Chăm.

Nghệ nhân Đàng Thị Phan nói rằng, các phụ nữ Chăm yêu nghề của bà, của mẹ mà tự mày mò “học mót” rồi tự sáng tạo ra mẫu mã, hoa văn mới, ngoài ra chẳng có sách vở nào dạy làm gốm Bàu Trúc cả. Nghệ nhân Đàng Thị Phan có 11 người con, trong đó 3 người con gái, nhưng chẳng ai theo nghề của bà vì giới thanh niên trong làng còn rất ít người mặn mà theo đuổi cái nghề “xoay tròn” này.

Cũng ở huyện Ninh Phước tỉnh Ninh Thuận còn có làng Mỹ Nghiệp là làng nghề dệt thổ cẩm truyền thống của người Chăm, hình thành từ thế kỷ thứ 10 và được xem là một trong những làng nghề cổ nhất Đông Nam Á. Giống làng gốm Bàu Trúc, đến đây hình ảnh dễ thấy nhất là những người phụ nữ Chăm đôn hậu, cần mẫn, chăm chỉ ngồi hàng giờ trước khung cửi, luồn từng sợi chỉ dệt nên những tấm thổ cẩm đủ sắc màu rực rỡ.

Sản phẩm của làng dệt Mỹ Nghiệp thu hút du khách 

Sẵn sàng nhiệt tình kể cho tôi nghe lịch sử làng nghề, rồi câu chuyện về nghề, nhưng người phụ nữ Chăm chừng ngoài 40 tuổi đang dệt chiếc khăn trùm đầu của phụ nữ với những cuộn chỉ màu sắc rực rỡ lại e ngại không muốn nói tên của mình. Chị cho biết, nguyên liệu chính để dệt nên thổ cẩm Chăm Mỹ Nghiệp là cây bông vải được trồng nhiều ở địa phương.

Quy trình làm nên một tấm thổ cẩm Mỹ Nghiệp phải trải qua nhiều công đoạn: bông sau khi thu hoạch về được tách hạt, se sợi, cuộn, ngâm, dập, nhuộm, hồ, chải, đánh bóng, phơi… Trong đó, khâu nhuộm đặc biệt quan trọng, đòi hỏi người nghệ nhân phải có nhiều kinh nghiệm và khả năng thẩm mỹ cao để tìm kiếm màu, pha màu sao cho vừa hài hòa vừa giữ được độ bền của màu sắc. Tất cả các màu dệt nên tấm thổ cẩm đều được lấy từ các loại lá, vỏ cây rừng trong tự nhiên.

Điều quan trọng nhất là để làm ra được tấm thổ cẩm có màu sắc rực rỡ, bền đẹp, toát lên được những tinh hoa văn hóa truyền thống đặc sắc đó là cả một quá trình công phu của những người phụ nữ làng Chăm Mỹ Nghiệp.

“Làng tôi hiện có khoảng 500 thợ dệt lành nghề. Đa phần những nữ nghệ nhân dệt đều là những người gắn bó lâu năm với khung dệt và có khiếu thẩm mỹ chuẩn về màu sắc, đường nét, hình khối và khả năng dệt ra được những tấm thổ cẩm có hoa văn tinh xảo, độc đáo, không tấm nào giống tấm nào. Ở làng, phụ nữ lo khâu dệt, còn để phục vụ khách du lịch với các sản phẩm như túi xách, ví, ba lô, áo ghi lê, váy, mũ, khăn choàng, khăn trải bàn, khăn trải giường… thì công việc cắt, may từ những tấm thổ cẩm thô, để tạo nên những sản phẩm là công việc dành cho những người đàn ông” – chị cho biết.

Cũng theo chị, tuy nghề dệt là nghệ mẹ truyền con gái nối nhưng bây giờ giới trẻ ít thích học nghề vì theo chúng làm nghề dệt như bà, như mẹ chỉ quanh năm ở trong nhà cúi mặt xuống khung dệt, ít được bay nhảy đi đây đi đó…

Người phụ nữ ở làng dệt Mỹ Nghiệp 

Để kết thúc bài viết này cũng cần nói thêm đôi dòng về chế độ mẫu hệ của người Chăm, bởi đây chính là nguồn gốc của việc truyền nghề theo hình thức mẹ truyền con gái nối. Theo các nhà nghiên cứu văn hóa, về mặt văn hóa tâm linh thì người Chăm có theo hai tôn giáo lớn chính, đó là Bà La Môn (Ấn giáo) và Hồi giáo. Trong Hồi giáo, thì lại có chia ra thành hai loại là Chăm Bà Ni và Chăm Islam. Chăm Bà La Môn và Chăm Bà Ni, thì theo chế độ mẫu hệ. Còn Chăm Islam, thì theo chế độ phụ hệ.

Đại bộ phận người Chăm sống ở vùng duyên hải Nam Trung Bộ, thuộc hai tỉnh Ninh Thuận và Bình Thuận; còn bộ phận người Chăm ít hơn sống chủ yếu trên cù lao thuộc sông Hậu hoặc ven sông Hậu thuộc tỉnh An Giang. Nghề gốm của người Chăm đặc biệt nổi tiếng ở hai làng Bàu Trúc (Ninh Thuận) và Trì Đức (Bình Thuận). Nghề dệt Chăm là sự đa dạng và tính truyền thống, một nét mà không phải dân tộc nào cũng có được, điển hình là làng Mỹ Nghiệp (Ninh Thuận).

Ở Ninh Thuận và Bình Thuận, vì là dân tộc còn theo mẫu hệ, nên đám cưới của người Chăm chính là nghi lễ đón rể về nhà gái. Và ngày cưới, nhà trai phải đưa con trai của mình sang nhà gái. Tại đám cưới có một nghi thức là chú rể cởi áo ngoài đưa cho cô dâu như trao thân gởi phận của mình cho nàng. Sau lễ thức này, chú rể chính thức trở thành một thành viên của gia đình nhà gái...

Hồng Minh, baophapluat.vn


Tin tức liên quan

Ninh Thuận dự kiến sẽ đón nhiều khách du lịch trong thời gian tới
Ninh Thuận dự kiến sẽ đón nhiều khách du lịch trong thời gian tới

16/05/2022

Sáng 15/5, UBND tỉnh Ninh Thuận tổ chức Hội nghị xúc tiến, quảng bá du lịch Ninh Thuận tại TP.HCM năm 2022...

Ninh Thuận đón Bằng công nhận Khu dự trữ sinh quyển thế giới Núi Chúa
Ninh Thuận đón Bằng công nhận Khu dự trữ sinh quyển thế giới Núi Chúa

14/04/2022

Ngày 14/4, UBND tỉnh Ninh Thuận tổ chức lễ đón nhận Bằng công nhận Khu dự trữ sinh quyển thế giới Núi Chúa...

Ninh Thuận xúc tiến, quảng bá du lịch tại Quảng Nam, tạo điểm đến khác biệt
Ninh Thuận xúc tiến, quảng bá du lịch tại Quảng Nam, tạo điểm đến khác biệt

27/03/2022

Trong khuôn khổ Năm Du lịch Quốc gia- Quảng Nam 2022, hôm nay (27/3), tại thành phố Hội An, UBND tỉnh Ninh...

Ninh Thuận mở lại karaoke, vũ trường từ ngày 5/3
Ninh Thuận mở lại karaoke, vũ trường từ ngày 5/3

05/03/2022

UBND tỉnh Ninh Thuận vừa có công văn về việc tổ chức các hoạt động kinh doanh dịch vụ văn hóa, giải trí trong...

Người Chăm Ninh Thuận phát triển du lịch cộng đồng gắn liền với quảng bá văn hóa dân tộc
Người Chăm Ninh Thuận phát triển du lịch cộng đồng gắn liền với quảng bá văn hóa dân tộc

03/03/2022

Du lịch cộng đồng hiện nay đã không còn xa lạ với các địa phương có đông đồng bào Chăm sinh sống ở Ninh...

Ninh Thuận phấn đấu đón 3,5 triệu lượt khách du lịch vào năm 2025
Ninh Thuận phấn đấu đón 3,5 triệu lượt khách du lịch vào năm 2025

18/02/2022

Sở Văn hoá – Thể thao và Du lịch Ninh Thuận vừa công bố Đề án phát triển Du lịch Ninh Thuận giai đoạn...

Ninh Thuận khôi phục hoạt động du lịch thích ứng an toàn dịch COVID-19
Ninh Thuận khôi phục hoạt động du lịch thích ứng an toàn dịch COVID-19

29/11/2021

Hoạt động du lịch tại Ninh Thuận đang được tái khởi động với các chương trình đón khách trên cơ sở bảo đảm...

Du lịch Ninh Thuận sẵn sàng cho ngày mở cửa trở lại
Du lịch Ninh Thuận sẵn sàng cho ngày mở cửa trở lại

07/11/2021

Ngày 7/11, ông Lê Diệp Thanh Tùng, Phó Chủ tịch Hiệp hội du lịch tỉnh Ninh Thuận cho biết, ngành du lịch Ninh...

Bình Thuận và Ninh Thuận không tổ chức lễ hội Katê để phòng chống dịch COVID-19
Bình Thuận và Ninh Thuận không tổ chức lễ hội Katê để phòng chống dịch COVID-19

29/09/2021

Lễ hội Katê năm 2021 của đồng bào Chăm theo đạo Bàlamôn ở hai tỉnh Ninh Thuận và Bình Thuận sẽ diễn ra từ...

Ninh Thuận dừng đón khách tham quan du lịch, hoạt động tắm biển
Ninh Thuận dừng đón khách tham quan du lịch, hoạt động tắm biển

27/06/2021

Ngày 27/6, tỉnh Ninh Thuận kích hoạt lại một số chốt giao thông, tạm dừng các hoạt động tập trung đông người,...

Ninh Thuận: Du lịch nội tỉnh hoạt động trở lại
Ninh Thuận: Du lịch nội tỉnh hoạt động trở lại

20/06/2021

Ngày 18/6/2021, UBND tỉnh Ninh Thuận đã có thông báo cho phép hoạt động trở lại một số dịch vụ, trong đó có...

Ninh Thuận tạm dừng đón khách du lịch để phòng dịch Covid-19
Ninh Thuận tạm dừng đón khách du lịch để phòng dịch Covid-19

12/05/2021

Sáng ngày 12/5, Chủ tịch UBND tỉnh Ninh Thuận có văn bản gửi các sở, ban, ngành và địa phương về việc đẩy...

Tỉnh thành Ninh Thuận

Ninh Thuận
Ninh Thuận là điểm đến hấp dẫn với nền văn hóa Chăm đậm đà bản sắc và những vẻ đẹp thiên nhiên độc đáo.

Điểm đến Ninh Thuận Xem thêm

Mũi Dinh
Mũi Dinh - “cung đường ven biển đẹp nhất Việt Nam”.
Hang Rái
Ninh Thuận được thiên nhiên ban tặng nhiều món quà, một trong số đó là Hang Rái.
Vịnh Vĩnh Hy
Vịnh Vĩnh Hy của tỉnh Ninh Thuận là một trong bốn vịnh biển đẹp nhất Việt Nam.
Mê hoặc san hô Hòn Đỏ
Ninh Thuận, mảnh đất đầy nắng và gió này mang một vẻ đẹp gai góc, độc đáo rất riêng, đăc biệt là thế giới san hô ở Hòn Đỏ huyền...
Ninh Thuận: Cùng bé trải nghiệm thú vị vào mùa hè tại bãi rùa đẻ
Bãi Rùa đẻ là một trong những địa chỉ được nhiều du khách thích khám phá và tìm hiểu thiên nhiên tìm đến, đây là nơi duy nhất...
Cuối tuần về Ninh Thuận ngắm thác Chaper
Như mái tóc của một nàng sơn nữ trải dài trên những phiến đá, thác Chaper đã vẽ nên bức tranh thiên nhiên tuyệt đẹp giữa vùng đất...
Tháp Po Klong Garai – Điểm đến hấp hẫn của Ninh Thuận
Di tích Quốc gia đặc biệt tháp Po Klong Garai ở phường Đô Vinh, thành phố Phan Rang – Tháp Chàm (Ninh Thuận) là một trong những...
Ninh Thuận đẹp hút hồn với cánh đồng điện gió
Ninh Thuận không chỉ được ví như cô gái với vẻ đẹp kiều diễm, kiêu sa với biển xanh - cát trắng - nắng vàng. Khi nhắc tới Ninh...
Ghé thăm công viên đá đẹp kỳ vĩ với muôn góc "sống ảo" ở Ninh Thuận
Ninh Thuận lại có thêm địa điểm "sống ảo" mới đẹp "thần sầu", không đâu khác đó chính là công viên đá. Đây thực chất là bãi đá tự...

Ẩm thực Ninh Thuận Xem thêm

Chè rong câu - Món ngon giải nhiệt ngày hè oi bức
Rong câu chân vịt là loại rong tự nhiên ở vùng biển Vĩnh Hy, chúng sống bám trên rặng đá san hô tận sâu dưới biển, người dân phải...
Thịt cừu - món đặc sản mới của Ninh Thuận
Những món ăn từ thịt cừu trước đây chỉ có thể thưởng thức khi ra nước ngoài, giờ đây đã có trong các quán ăn ở Ninh...

Trải nghiệm Ninh Thuận Xem thêm

Giữ cho Vườn quốc gia Núi Chúa thêm xuân và hấp dẫn du khách
Không chỉ chú trọng bảo tồn sự đa dạng sinh học rừng và biển, Vườn quốc gia Núi Chúa (tỉnh Ninh Thuận) còn khai thác các lợi thế...
Tà Năng – Phan Dũng du ký
Tà Năng – Phan Dũng đẹp theo cách nhìn của mỗi người, và ở mỗi mùa trekking, nơi đây đều có sức hấp dẫn riêng biệt.
Trekking chinh phục suối Lồ Ô – Đỉnh Đá Đỏ (Ninh Thuận)
Nếu bạn là người ưa thích các cung trekking, hãy thêm điểm đến Núi Chúa vào bộ sưu tập du lịch của mình nhé.
Trải nghiệm cung đường ven biển Ninh Thuận đẹp nhất Việt Nam
Ninh Thuận, vùng đất của nắng, gió, với vẻ đẹp hoang sơ và thơ mộng. Đến Ninh Thuận du khách không chỉ khám phá du lịch biển, du...
Han Sara cũng đã "đếm cừu" rồi, chỉ còn đợi bạn nữa thôi!
Nếu lỡ mê mẩn những thước phim xinh đẹp trong MV "Đếm cừu" của Han Sara mà không có cơ hội đến Jeju thì bạn cũng đừng vội buồn,...
Trải nghiệm Tour Cồn Cát Mũi Dinh - Vịnh Vĩnh Hy - KDL Hang Rái - Vườn nho Thái An - Tháp Poklong Garai hấp dẫn
Ninh Thuận là tỉnh duyên hải Nam Trung Bộ có nhiều thắng cảnh đẹp nổi tiếng như Đèo Ngoạn Mục, bãi biển Ninh Chữ, vịnh Vĩnh Hy,...
Về miền sa thảo, “trái tim” của thiên đường du lịch Ninh Thuận
“Đến Phan Rang – Tháp Chàm ngẫu hứng nhưng lại dành thêm 2 ngày hít căng lồng ngực cái gió, cái nắng và thu trọn vào trí nhớ vẻ...
5 điểm ngắm san hô đẹp nhất Việt Nam, nhất định phải khám phá một lần trong đời
Nhiều vùng biển Việt Nam như: Nha Trang, Phú Quốc, Côn Đảo… sở hữu những rạn san hô nhiều màu sắc, chủng loại, là điểm đến yêu...

Tin tức Ninh Thuận Xem thêm

Ninh Thuận dự kiến sẽ đón nhiều khách du lịch trong thời gian tới
Sáng 15/5, UBND tỉnh Ninh Thuận tổ chức Hội nghị xúc tiến, quảng bá du lịch Ninh Thuận tại TP.HCM năm 2022 nhằm giới thiệu, quảng...
Ninh Thuận đón Bằng công nhận Khu dự trữ sinh quyển thế giới Núi Chúa
Ngày 14/4, UBND tỉnh Ninh Thuận tổ chức lễ đón nhận Bằng công nhận Khu dự trữ sinh quyển thế giới Núi Chúa của UNESCO và Bằng xếp...
Ninh Thuận xúc tiến, quảng bá du lịch tại Quảng Nam, tạo điểm đến khác biệt
Trong khuôn khổ Năm Du lịch Quốc gia- Quảng Nam 2022, hôm nay (27/3), tại thành phố Hội An, UBND tỉnh Ninh Thuận tổ chức Hội...
Ninh Thuận mở lại karaoke, vũ trường từ ngày 5/3
UBND tỉnh Ninh Thuận vừa có công văn về việc tổ chức các hoạt động kinh doanh dịch vụ văn hóa, giải trí trong điều kiện bình...
Người Chăm Ninh Thuận phát triển du lịch cộng đồng gắn liền với quảng bá văn hóa dân tộc
Du lịch cộng đồng hiện nay đã không còn xa lạ với các địa phương có đông đồng bào Chăm sinh sống ở Ninh Thuận.
Ninh Thuận phấn đấu đón 3,5 triệu lượt khách du lịch vào năm 2025
Sở Văn hoá – Thể thao và Du lịch Ninh Thuận vừa công bố Đề án phát triển Du lịch Ninh Thuận giai đoạn 2021-2025, tầm...
Ninh Thuận khôi phục hoạt động du lịch thích ứng an toàn dịch COVID-19
Hoạt động du lịch tại Ninh Thuận đang được tái khởi động với các chương trình đón khách trên cơ sở bảo đảm các biện pháp phòng,...
Du lịch Ninh Thuận sẵn sàng cho ngày mở cửa trở lại
Ngày 7/11, ông Lê Diệp Thanh Tùng, Phó Chủ tịch Hiệp hội du lịch tỉnh Ninh Thuận cho biết, ngành du lịch Ninh Thuận sẵn sàng đón...
Bình Thuận và Ninh Thuận không tổ chức lễ hội Katê để phòng chống dịch COVID-19
Lễ hội Katê năm 2021 của đồng bào Chăm theo đạo Bàlamôn ở hai tỉnh Ninh Thuận và Bình Thuận sẽ diễn ra từ ngày 4/10 đến ngày...