Từ thị trấn Trùng Khánh, Cao Bằng, đến trung tâm xã Chí Viễn, du khách theo tuyến đường bê tông qua xóm Nà Mu, vượt Nhà máy Thủy điện Thoong Gót khoảng 1 km sẽ thấy thấp thoáng những ngôi nhà sàn truyền thống của người Tày xóm Bản Ruộc là đến thác Cò Là.
Trên thượng nguồn thác, sông Quây Sơn chia đôi địa phận giữa xã Chí Viễn và xã Đình Phong, dòng nước trong xanh lững lờ chảy qua nhiều bãi bồi và các ghềnh đá như vịnh Hạ Long thu nhỏ, xung quanh là những rừng cây xanh xen với núi đá, đồi đất. Nước đang chảy rồi bất ngờ gặp núi Thoong Lóng (thác to) chắn ngang dòng nên nước đổ xuống tạo thành thác.
Theo các cụ già địa phương, thác được đặt tên theo một loại cây có tên “cò là”. Qua hàng nghìn năm kiến tạo của tự nhiên, thác nước chảy có độ cao khoảng 30 m tạo thành 3 tầng trông rất đẹp mắt. Giữa mỗi tầng thác có những vũng nước lớn trong xanh.
Vẻ đẹp thác Cò Là được ví như người con gái của vùng sơn cước với sự nồng nàn nhưng mạnh mẽ và hoang dã. Trong khung cảnh hoang sơ đẹp như bức tranh thủy mặc, dòng thác đổ tung bọt trắng xóa tạo nên âm thanh lúc ầm ào, khi réo rắt. Trong không gian yên tĩnh gần như tuyệt đối của núi rừng, bản hòa tấu âm thanh của thác nước càng trở nên vang dội và sống động hơn bao giờ hết. Sau khi đến thác, dòng sông lại lững lờ chảy quanh những lũy tre, thửa ruộng màu mỡ do phù sa vun đắp xuôi về phía Tha Lung (sông rộng.)
Đến mùa này, du khách có thể cảm nhận những giai điệu du dương được cất lên từ tiếng thác chảy, tiếng chim hót... Nếu du khách ưa khám phá mạo hiểm có thể men theo những ghềnh đá, qua từng tầng bậc khác nhau để trải nghiệm thực tiễn với môi trường trong lành. Đồng thời, du khách cũng được trải nghiệm cuộc sống, nét sinh hoạt văn hóa của đồng bào dân tộc Tày ở xóm Bản Ruộc bình yên bên núi và ngắm nhìn cánh đồng hoa tam giác mạch nở trắng cả một vùng. Du khách có thể đến thác vào mọi thời điểm trong năm. Theo người dân địa phương, mùa thác nước to từ tháng 4 đến tháng 9. Mùa này, thác nhiều nước cuồn cuộn chảy trông rất hùng vĩ. Du khách có thể hòa mình vào khung cảnh non xanh xen lẫn những ruộng lúa vàng ẩn hiện dưới chân núi và tránh cái nóng oi bức của mùa hè. Nếu đến thác từ tháng 10 đến tháng 3 năm sau, dòng nước ít nên mát lạnh, trong veo.
Đến nay, thác vẫn còn giữ nguyên vẹn nét hoang sơ, chưa bị bàn tay con người can thiệp hay tác động vào nên những du khách đam mê khám phá du lịch sinh thái đã một lần ghé đến sẽ có ấn tượng sâu sắc về một ngọn thác đẹp, huyền bí giữa núi rừng hùng vĩ.
Lệ Hằng, Báo Cao Bằng
