Ẩm thực

Đặc sắc “cơm Quan họ”

10:16 - 04/03/2021
Không giống với các loại hình dân ca khác, Quan họ là loại hình sinh hoạt văn hóa tổng hợp gồm 5 mặt hoạt động: tục kết bạn Quan họ, văn hóa hành vi Quan họ, dân ca Quan họ, lễ hội Quan họ và văn hóa tín ngưỡng Quan họ. Mỗi mặt lại có những quy định riêng, lề lối bắt buộc. Mời bạn xơi “cơm Quan họ” là một trong những biểu hiện cụ thể của văn hóa hành vi Quan họ.

Chúng tôi có dịp dự canh hát Quan họ cổ giữa hai làng Hoài Thị (Liên Bão, Tiên Du), Viêm Xá (Hoà Long, thành phố Bắc Ninh) và vinh dự được mời “cơm Quan họ”. Bữa “cơm Quan họ” giữa liền anh, liền chị hai làng được diễn ra đầm ấm, tình cảm tại nhà riêng của Chủ nhiệm CLB Quan họ Hoài Thị, Nguyễn Sỹ Yên. 

Làng Hoài Thị xưa gọi là Bựu Sim và làng Viêm Xá kết chạ với nhau đã vài trăm năm. Tiếp nối truyền thống ấy, đến nay bọn Quan họ thế hệ trẻ hai làng vẫn giữ được tình cảm bền chặt, mỗi khi gia đình thành viên Quan họ 2 làng có việc vui, hay trước buổi hát canh vào các dịp hội xuân, Quan họ Hoài Thị và Viêm Xá đều mời bạn đến chơi và dùng “cơm Quan họ”. 

Nghệ nhân Nguyễn Thị Thềm, làng Viêm Xá mô phỏng lại “cơm Quan họ” tại Bảo tàng tỉnh

Xưa kia, "cơm Quan họ" hai làng bao giờ cũng phải là “mâm đan, bát đàn” nghĩa là mâm tròn bằng gỗ, sơn đỏ, bát tiện bằng gỗ cây bạch đàn. Các món ăn bắt buộc phải có 2 đĩa giò lụa, 1 đĩa thịt gà, ngoài ra là các thức ăn khác tuỳ theo phong tục riêng của từng làng. Nghệ nhân Quan họ Nguyễn Thị Thềm, làng Viêm Xá cho biết: “Từ nhỏ tôi đã được đi cùng ông, bà, bố, mẹ dự hát canh Quan họ và xơi “cơm Quan họ”. Quy trình bữa ăn cũng hết sức cầu kỳ, tế nhị. Đầu tiên, các thành viên trong bọn Quan họ chủ lần lượt có lời mời khách ăn, từ ông, bà trùm, tới anh Hai, anh Ba, chị Hai, chị Ba... Những câu mời cũng rất mượt mà, tình tứ như: "Năm mới, tháng xuân, đương Quan họ liền anh, liền chị không chê làng nước chúng em nghèo mà sang chơi. Chúng em sắm bữa cơm quê, gọi là mâm đan, bát đàn, đầu mâm đĩa muối, cuối mâm đĩa dưa, xin mời đương Quan họ người nâng bát, nâng đĩa xơi thật nhiệt tình cho chúng em mừng ạ!”".

Ngày nay “cơm Quan họ” giữa hai làng Hoài Thị và Viêm Xá không còn trải qua các quy định lề lối xưa nhưng sự thể hiện cái tình trong bữa ăn không thay đổi. Được chứng kiến bữa “cơm Quan họ” hai làng, mới thấy Quan họ quý trọng bạn đến nhường nào. Những ca từ mượt mà của Quan họ chủ Hoài Thị mời bạn: “Tay tiên chuốc chén rượu đào/Đổ đi thì tiếc, uống vào thì say/Tay nâng đĩa muối, đĩa gừng/Gừng cay muối mặn, xin đừng quên nhau…” như chất kết dính tình cảm gắn bó keo sơn giữa hai làng. 

Chủ nhiệm CLB Quan họ Hoài Thị, Nguyễn Sỹ Yên chia sẻ: “Trong bữa ăn, liền anh, liền chị hai làng cùng ca Quan họ thể hiện tình cảm, sự trân trọng đối với nhau, giao tiếp luôn lịch thiệp, tao nhã bằng câu nói vừa thật thà, dân dã vừa giàu chất văn chương, thi ca. Theo các cụ kể lại, trước kia, trong bữa, khách ăn trước, chủ ngồi cạnh ca cho khách nghe. Thi thoảng, lại sang tiếp thức ăn và mời khách bằng những lời ca Quan họ. Khách xơi cơm xong, chủ mới ngồi vào mâm của mình, đến lượt khách ngồi cạnh ca cho chủ nghe. Mâm cỗ đãi khách ở tất cả các làng Quan họ gốc có chung đặc điểm là 3 tầng, đều được bày trên “mâm đan, bát đàn” nhưng mỗi làng lại có những món ăn đặc trưng, riêng biệt và tầng trên cùng thường dành để bày những món ăn riêng của làng mình".

Dùng “cơm Quan họ” xong, Quan họ chủ và khách bước vào buổi hát canh đến quá nửa đêm và thường mời nhau tiệc nước, tiệc ngọt. “Tiệc nước” thường là các loại quả và đặc biệt là các món đặc sản của địa phương như “tiệc nước” của Viêm Xá bao giờ cũng có: Bánh rợm, bánh khúc, chè đỗ đãi... Sau đó lại tiếp tục cuộc “du ca Quan họ”, “ca cho tàn canh, mãn võ, cho tàn đêm rạng ngày” mới nghỉ.

Ngày nay, cuộc sống hiện đại nhưng mỗi làng đều có những món ăn đặc trưng riêng để tiếp bạn, bữa “cơm Quan họ” vẫn gìn giữ được nét đẹp xưa qua hành vi văn hóa ứng xử, sự tao nhã, lịch thiệp giữa các liền anh, liền chị trong bữa ăn.

Báo Bắc Ninh

Theo dõi thêm tin tức đời sống, giải trí trên TRUYỀN HÌNH VOV 

Tỉnh thành Bắc Ninh

Bắc Ninh
Bắc Ninh là nơi hội tụ của nhiều dấu tích văn hóa và tôn giáo lớn của người Việt xưa.

Điểm đến Bắc Ninh Xem thêm

Làng tranh Đông Hồ
Làng Đông Hồ từ lâu đã nổi tiếng với nghề làm tranh dân gian, mang đậm bản sắc văn hóa truyền thống.
Chùa Phật Tích
Tham quan những công trình kiến trúc và di vật cổ độc đáo thời Lý ở chùa Phật Tích, Bắc Ninh.
Ngôi chùa gần 2.000 tuổi, trung tâm Phật giáo cổ nhất Việt Nam
Chùa Dâu ở Bắc Ninh là nơi khởi nguồn tín ngưỡng thờ Tứ pháp - bốn vị nữ thần tương ứng với các hiện tượng mây, gió, sấm,...
Đền Bà Chúa Kho
Đền Bà Chúa Kho ở Bắc Ninh là một địa chỉ thu hút đông đảo du khách, đặc biệt là những nhà kinh doanh vào mỗi dịp đầu năm và cuối...
Văn Miếu vinh danh vùng Kinh Bắc
Vùng đất Kinh Bắc vốn nổi tiếng với truyền thống hiếu học và những người con thành danh khoa cử. Văn Miếu Bắc Ninh là nơi vinh...
Chùa Phật Tích - Nơi có tượng đức Phật bằng đá thời nhà Lý lớn nhất Việt Nam
Chùa Phật Tích xưa có tên là chùa Vạn Phúc Tự, là một trong những nơi được truyền bá Phật giáo sớm nhất từ Ấn Độ vào Việt Nam....
Chùa Bút Tháp, Bắc Ninh: Chạm khắc những nét kiến trúc độc đáo
Từ trung tâm Thủ đô Hà Nội đi qua cầu Vĩnh Tuy tới đường quốc lộ số 5. Đi tới gần ga Phú Thụy rẽ tay trái vào đường Ỷ Lan, tới...
Cổ tự trên đỉnh Lạn Kha
Một sớm cuối tuần, chúng tôi có dịp tham quan chùa Phật Tích (xã Phật Tích, huyện Tiên Du, tỉnh Bắc Ninh). Ngôi chùa có lịch sử...
Thăm Đình Bảng - một trong ba ngôi đình đẹp nhất Kinh Bắc
Với nhiều du khách mỗi khi đến thăm vùng đất cổ xinh đẹp Kinh Bắc, đình làng Đình Bảng là địa danh nhất định phải ghé...

Ẩm thực Bắc Ninh Xem thêm

Đậu gù Trà Lâm - Món ăn bình dị xứ Bắc
Thôn Trà Lâm (xã Trí Quả, huyện Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh) là làng đậu phụ với truyền thống 300 năm. Những năm gần đây, trong...
Đặc sắc “cơm Quan họ”
Không giống với các loại hình dân ca khác, Quan họ là loại hình sinh hoạt văn hóa tổng hợp gồm 5 mặt hoạt động: tục kết bạn Quan...
Bánh phu thê Đình Bảng - Ước mơ về cuộc sống gia đình hạnh phúc
Cứ mỗi độ Tết đến Xuân về, người dân Bắc Ninh lại nô nức chuẩn bị những cặp bánh phu thê thơm ngon với mong ước cuộc sống sung...
Bánh cuốn Mão Điền - món quà quê của người Kinh Bắc
Xã Mão Điền, huyện Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh không chỉ nổi tiếng là vùng đất hiếu học mà nơi đây còn được biết đến với món bánh...
Về Bùi Xá thăm làng nem truyền thống
Món nem với thương hiệu nem Bùi ở làng Bùi Xá, xã Ninh Xá, huyện Thuận Thành, Bắc Ninh là đặc sản gia truyền được nhiều người ưa...
Thơm mát bánh tro Đình Tổ
Khi nhắc đến các loại bánh dân giã miền quê Bắc Bộ thì không thể không nhắc đến bánh tro. Bánh tro có ở nhiều nơi, mỗi nơi lại có...
 Bánh khúc đen làng Diềm - thức quà quen mà lạ
Làng Diềm hay còn làng Viêm Xá, thuộc xã Hòa Long, TP. Bắc Ninh, tỉnh Bắc Ninh không chỉ được biết đến là nơi phát khởi những làn...
Tương Đình Tổ, món quà của người Kinh Bắc
Nằm ở bờ Nam sông Đuống, huyện Thuận Thành, Bắc Ninh từ xưa đã nổi tiếng với làng tranh Đông Hồ và các di tích lịch sử văn hoá...
Bánh phu thê Đình Bảng - Đặc sản miền quan họ Bắc Ninh
Dẻo thơm gạo nếp, ngọt bùi hạt sen, giòn béo vị cùi dừa làm nên món đặc sản nổi tiếng vùng Kinh Bắc.

Trải nghiệm Bắc Ninh Xem thêm

Bé gái Bắc Ninh xinh như thiên thần bên hoa sen
Trong những khoảnh khắc bên hoa sen tinh khôi, bé gái đến từ “quê hương quan họ” khiến người xem khó lòng rời mắt bởi sự đáng...
Về miền ký ức “bên kia sông Đuống”
Trải qua hàng trăm năm lịch sử và cả những thăng trầm của thời đại, sông Đuống vẫn “trôi đi, một dòng lấp lánh”, là địa danh...

Cẩm nang du lịch Bắc Ninh Xem thêm

10 làng quê Việt Nam đẹp cổ kính và nên thơ
Trải dài khắp mảnh đất hình chữ S, từ miền Bắc, miền Trung đến miền Nam, là những làng quê nổi bật với vẻ đẹp cổ kính và nên...
Mùa xuân thăm các di tích quốc gia đặc biệt ở miền quan họ
Miền quan họ Bắc Ninh nổi tiếng là vùng quê Kinh Bắc điển hình, nơi đây có rất nhiều di tích quốc gia đặc biệt không chỉ có lịch...

Khách sạn Bắc Ninh Xem thêm

Khám phá "lâu đài cổ tích" Jungle House Bắc Ninh
Thoạt nhìn, bạn như lạc vào một lâu đài cổ tích bỏ hoang. Thực ra, Jungle house Bắc Ninh là điểm nghỉ dưỡng vô cùng lãng mạn, ấm...